Is meditatie goed voor iedereen?

Schrikken van oude pijn

Of meditatie echt gevaarlijke bijwerkingen kan hebben, daaraan wijdt Edel Maex, de bekende psychiater, mindfulnesstrainer en bestsellerauteur, een heel hoofdstuk in zijn boek Dit is de plaats (Lannoo, 2013). Allereerst wijst hij erop dat we niet alle meditatievormen op één hoop mogen gooien. ‘Als iemand zegt: “ik mediteer”, dan weet ik niet wat die persoon precies doet. Want er zijn heel veel meditatievormen en die kunnen heel erg van elkaar verschillen. Dat is hetzelfde als zeggen: “ik sport”. Dat weet je ook niet of iemand aan karate doet of wandelt.’ Zo bestaan er zittende, staande en liggende meditaties, maar ook stille, zingende en dansende meditaties, zegt Maex. Daarnaast zijn er varianten waarbij relaxatietechnieken gebruikt worden en er zijn er waarbij het gaat om visualisaties. En bij sommige meditaties treed je uit de werkelijkheid, bijvoorbeeld bij mantra’s, wat dan weer iets helemaal anders is dan naar de werkelijkheid toegaan, zoals bij mindfulness. ‘Er is een haast onuitputtelijk scala aan technieken en ze hebben allemaal andere effecten’, verklaart Maex. ‘Geen enkele van die varianten is op zich goed of fout, of gevaarlijk of ongevaarlijk. Alles hangt af van de manier waarop ze uitgevoerd en begeleid worden.’

In Dit is de plaats stelt de psychiater en mindfulnesstrainer scherp wat de risico’s van mediteren precies zijn. Mensen komen dikwijls uit bij meditatie omdat ze een manier zoeken om zichzelf te veranderen, geeft hij aan. Maar op die manier kan meditatie een vorm van psychisch geweld worden, wat dan vaak een herhaling is van het psychische geweld waarmee mensen opgegroeid zijn. Het wordt nog erger als een leraar of een groep daaraan meedoet. Mensen zetten dan zichzelf onder druk en laten zich onder druk zetten. Een ander gevaar zijn te hoge verwachtingen. Mensen denken soms dat meditatie hen eindelijk zal afhelpen van hun angst, pijn, woede of verdriet. Terwijl die dingen onlosmakelijk bij het leven horen en meditatie je enkel kan leren om er anders mee om te gaan. En dan is er het gegeven dat meditatie dingen aan de oppervlakte brengt die lange tijd buiten beeld zijn gebleven. ‘Meestal zorgt de drukte van je leven voor een bewustzijnsvernauwing waarin veel onzichtbaar blijft’, zegt de psychiater. ‘Maar als je dan stopt en naar dingen kijkt, dan kan je soms schrikken, bijvoorbeeld van oude pijn. Dat is op zich niet negatief. Integendeel, het kan juist heel therapeutisch zijn. Maar als je de pijn niet kan bevatten en verwerken, dan kan het wel een probleem zijn.’