Ook in de greep van klimaatangst?
Monsterstormen, hittegolven en smeltende ijskappen beangstigen niet alleen klimaatwetenschappers. De dreigende berichten over de klimaatverandering doen ook iets met onze psyche. Therapeuten maken steeds vaker melding van cliënten die expliciet verwijzen naar de klimaatverandering als reden voor moedeloosheid of angst. ‘Ik begrijp hun frustratie, want ik voel ze zelf ook’, zegt ecotherapeute Martine Capron.
Tekst: Sigyn Elst – Beeld: Shutterstock
‘Klimaatangst kan eenzaamheid oproepen omdat mensen het gevoel hebben dat ze alleen staan in hun bezorgdheid, of net omdat ze zich moeten verantwoorden voor hun levensstijl’ Charlotte Spaas, psychologe
Catastrofale berichten over de opwarming van de aarde in wetenschappelijke rapporten en de sterk toegenomen aandacht voor het klimaat in de media hebben enkele opvallende effecten. Bij een breed publiek wordt een nieuw soort bewustzijn gevoed, terwijl anderen regelrecht in de ontkenning gaan. Een nieuwsbericht over klimaatverandering en de menselijke schuld daarin, lokt vaak hevige reacties uit. Sommigen volgen de klimaatwetenschappers die weinig fraais voorspellen als we onveranderd CO2 blijven uitstoten, anderen doen alles af als onzin. De Noorse psycholoog en klimaatactivist Per Espen Stoknes noemt het een ‘fascinerende, maar ook beangstigende paradox’. Onderzoek toonde namelijk aan dat in rijke landen ongeveer de helft van de mensen de kant kiest van de 2 procent wetenschappers die de klimaatverandering ontkennen, en niet die van de overige 98 procent experts die de alarmbel luiden.
Die dualiteit geeft aanleiding tot gevoelens van angst of frustratie. Stevenen we af op een apocalyps, of zal het zo’n vaart niet lopen? Waarom reageert de politieke en economische wereld zo traag? En hoe zullen de offers die we moeten brengen, het leven dat we gewoon zijn veranderen?
‘Ik heb al mensen begeleid die specifiek melding maken van het feit dat ze zich zorgen maken over de klimaatverandering’, zegt psychologe Charlotte Spaas. ‘Bij sommigen is dat heel aanwezig: ze piekeren vaak, met lichamelijke klachten tot gevolg. Ook kan het eenzaamheid oproepen omdat mensen het gevoel hebben dat ze alleen staan in hun overtuiging en bezorgdheid, of net omdat ze zich moeten verantwoorden voor hun keuzes of levensstijl.’ Collega-psychologe Tiffany Gribbe merkte ook een andere tendens: ‘Ik had recent een cliënte die over de klimaatbetogingen begon en de nood aan verandering. Het gaf haar geen stress of angst maar juist een positief bewustzijn en een gevoel van blijheid omdat er iets gebeurt.’
Actie werkt helend
‘Het feit dat mensen in actie komen, geeft een gevoel van verbondenheid en dat is een goede remedie tegen klimaatangst of klimaatdepressie’, beaamt Martine Capron, ecotherapeute en tevens de huidige echtgenote van klimaatwetenschapper Jean-Pascal Van Ypersele. Hij was in 2008 vicevoorzitter van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties en de drijvende kracht achter de alarmerende klimaatrapporten. ‘Ik ontvang steeds meer mensen die getuigen over angst, neerslachtigheid, boosheid of een gevoel van machteloosheid, veroorzaakt door onheilsberichten over het klimaat’, vertelt ze in haar praktijkruimte, net buiten Louvain-La-Neuve.
De ecopsychologie bestudeert de relatie tussen de natuur en de menselijke psyche. Ze bekijkt problemen waar mensen mee worstelen niet alleen in relatie tot het individu en zijn directe omgeving, maar in een bredere ecosystemische context. ‘Zo gezien is het volgens mij dus heel normaal dat veel mensen zich niet goed voelen. Er is vandaag immers veel mis met het ecosysteem’, zegt Capron.
