Een eenvoudige vraag die je even doet nadenken. Weten we misschien maar al te goed wat we willen en hoe we dat kunnen bereiken, maar verandert dat vreemd genoeg weinig concreets aan ons gewone leven? Gelukkig is er een man die zich over deze levensvraag wilde buigen: hoogleraar psychologie Raj Raghunathan. Al mag je van hem geen quick fix verwachten.
Tekst: Hade Wouters – Foto: Shutterstock
De paradox bestaat eruit dat je weet wat je gelukkig zal maken, maar dat je er vervolgens niet voor kiest om dat ook te doen. We maken deze fout de hele tijd.
Raj Raghunathan, hoogleraar psychologie
Stel jezelf, voor je verder leest, de vraag van de geest. De vraag van de geest is eenvoudig. Stel je voor dat er een geest verschijnt en je drie wensen mag doen. De geest is alwetend en almachtig, dus er zijn geen beperkingen. Welke wensen zou jij doen? De meest voorkomende wens, en dus met stip op één, is voldoende geld. Vervolgens willen mensen succes en alles wat daarbij hoort: roem, macht en respect. En ten derde wensen mensen geweldige relaties met een partner, familie en vrienden. Bijna niemand denkt eraan geluk te wensen. Ook jij waarschijnlijk niet. Hoe komt dat?
‘De paradox van geluk is heel eenvoudig,’ zegt Raj Raghunathan, auteur van het boek Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig?. ‘De paradox bestaat eruit dat je weet wat je gelukkig zal maken, maar dat je er vervolgens niet voor kiest om dat ook te doen. We maken deze fout de hele tijd. Zo weten we bijvoorbeeld dat het verder kijken naar een saaie film enkel en alleen omdat we tickets hebben gekocht, ons niet gelukkig zal maken. Maar toch blijven we zitten. We weten ook dat te veel eten op een buffet noch goed is voor ons geluk, noch voor onze gezondheid. Maar inderdaad: we doen het toch.’ Zo werkt ook de vraag van de geest. Als je mensen naar hun levensdoelen vraagt, is gelukkig zijn het belangrijkste. Maar als je vraagt wensen te uiten, zie je dat we ons laten afleiden door andere dingen. Geluk is dus een belangrijk levensdoel, maar we bagatelliseren het voortdurend door er niet rechtstreeks voor te kiezen. We geven het stelselmatig op in het nastreven van andere doelen, zoals succes, geld of roem.
Raj Raghunathan is hoogleraar aan de universiteit van Texas met expertise op de vakgebieden psychologie, menselijk gedrag, beslissingstheorie en marketing. Zijn cursus Een leven vol geluk en voldoening is een van de populairste online cursussen van de VS. Zijn geniale boek schreef hij vanuit de waarneming dat wie slim is en goed nadenkt over leven en carrière vaak succesvol is, maar daardoor minder vaak gelukkig. Voorwaarden voor succes lijken geluk in de weg te staan. Hij ging op onderzoek uit en werd ‘geluksprofessor’ aan de universiteit van Texas. Zijn boek lijkt wel een indrukwekkende achtbaan langs onderzoek, inzichten en opvattingen met betrekking tot geluk. In het boek zijn allerlei testjes te vinden die je ook online kan doen, en met behulp van de geluksoefeningen in het boek (ook gratis online te vinden) kan je werken aan je eigen geluksniveau. En waar je vanuit een soort egocentrische houding (de wens je eigen geluk te vergroten) het boek kan beginnen lezen, klap je het na ettelijke uren leesgenot toe met inzichten waar je niet enkel zelf beter van wordt, maar ook de mensen om je heen en misschien zelfs de hele samenleving. We gingen dus in gesprek met deze geluksprofessor, die bijna bij elke vraag antwoordt dat het allemaal erg simpel is. Geluk, geen hogere wiskunde.
Geloof jij dat iedereen een gelukkiger persoon kan worden?
Raj Raghunathan: ‘Ja, dat geloof ik. Er is uiteraard een genetische portie geluk, maar desondanks zijn er ook significante niet-genetische componenten die we kunnen aanwenden om ons geluksniveau te verhogen. Specifiek denk ik dan aan een gezonde levensstijl: beter slapen, goed eten, bewegen, en dat gecombineerd met het beperken van stress en het onderhouden van goede vriendschappen. Dit kan echt een boost geven aan je geluksniveau.’
Waarom richt je je in je boek tot slimme en succesvolle mensen?
RR: ‘Omwille van drie redenen. Eerst en vooral begrijp ik die doelgroep en hun problemen het best, omdat ik een professor ben aan een universiteit waar ik omringd ben door slimme en succesvolle mensen. Ten tweede is het intellectueel een bijzonder interessant probleem dat slimme en succesvolle mensen ongelukkig zijn. Je zou immers toch denken dat slimme en succesvolle mensen gelukkig zouden zijn, gezien het feit dát ze slim en succesvol zijn en daardoor beter in het bereiken van grote doelen in het leven, zoals gelukkig zijn. Maar ze zijn vaak niet gelukkig of niet zo gelukkig als ze zouden kunnen zijn. Wat intrigerend is. En ten slotte: als slimme en succesvolle mensen gelukkig zijn, heeft dat een grote positieve impact op anderen. Als mensen gelukkig zijn, worden ze vrijgeviger, vriendelijker en zijn ze meer gericht op anderen. Dus denk ik dat de impact op het geluk van iedereen groter is als ik me richt op slimme en succesvolle mensen. Zij hebben immers invloed op hoe de middelen in de wereld verdeeld worden.’
Je boek is opgebouwd uit testjes waarmee je bijvoorbeeld je eigen hechtingsstijl kan meten, of je mate van eenzaamheid. Dat correspondeert met hoofdstukken waarin elke doodzone van gelukkige mensen tegen een gewoonte van gelukkige mensen wordt afgezet. En tenslotte zijn er geluksoefeningen waarmee je gaandeweg aan je eigen geluk kan werken. Eén van de eerste geluksoefeningen is het definiëren van wat geluk is. Wat is je eigen definitie en welke mooie definitie heb je wel eens van anderen gehoord?
RR: ‘Mijn definitie gaat als volgt: gelukkig zijn is voor mij frivool, speels en vreugdevol zijn, maar niet ten koste van compassie of rationaliteit. Een andere mooie definitie die ik eens hoorde, is erg eenvoudig, maar toch diepzinnig: geluk is niet iemand anders willen zijn dan je bent, die iets anders doet dan je doet.’
Eén van de gewoontes van gelukkige mensen is het verkiezen van flow boven geld, status en roem. Kan jij uitleggen waarom?
RR: ‘Wanneer je flow nastreeft, ben je gelukkiger. Flow is immers een fijne toestand waarin je expertise opbouwt omdat je iets doet waar je goed in bent. Op die manier kan het een weg zijn naar succes en dus uiteindelijk ook naar status en roem. Als je echter rechtstreeks status en roem nastreeft, word je waarschijnlijk ongelukkiger en gefrustreerd en slaag je er met die instelling niet in geluk te bereiken.’
In je boek pleit je ervoor vrijgeviger te worden én andere mensen te vertrouwen, maar wel op een verstandige manier.
RR: ‘Inderdaad. Geven en om anderen geven is belangrijk. Je moet je niet enkel richten op je eigen welvaart, maar best ook op die van anderen. Daarbij is het echter beter dat je je niet vergist, waardoor je vertrouwen geschonden zou kunnen worden – hoewel het ook niet het einde van de wereld is als dat wel eens gebeurt. Drie regels zijn belangrijk bij het vrijgevig zijn. De eerste regel is dat je zorg draagt voor je eigen emotionele behoeftes. Dat kan je bijvoorbeeld doen door te geven op een manier die bij je past. Je kan dus beter geen vrijwilliger worden op een plek waar je emotionele energie weglekt. De tweede regel is dat je op een effectieve manier vrijgevig bent. Je kan beter een groepje mensen helpen die iets nodig hebben, dan slechts één van hen. Op die manier is de impact veel groter. Of als iemand anders de benodigde hulp beter kan bieden, kan je die verantwoordelijkheid beter aan die persoon overlaten. Ten slotte is het goed om de impact te zien van je vrijgevigheid. Iemand zien lachen en beseffen dat je in staat bent geweest iets voor anderen te betekenen, kan een grote boost betekenen voor je eigen geluksgevoel.’
Bij het lezen van je boek bevond ik me voortdurend op een fascinerend kruispunt van wetenschap, filosofie, spiritualiteit, mijn eigen belang en dat van de samenleving. Hoe werd het boek ontvangen?
RR: ‘Dank voor de fijne woorden! Ik geloof dat het boek niet voor amateurs is, maar wel voor de echte zoeker van geluk die bereid is enige ijver aan de dag te leggen en niet gewoon een quick fix wil. Ik kreeg een overwegend positieve respons van de mensen voor wie mijn boek bedoeld is. Voor mensen die op zoek waren naar een lijstje van tien dingen om vandaag nog gelukkiger te worden, was het boek echter te lang en te saai.’
In het boek waardeer je intuïtie en gevoelens naast rationalisme. Waarom?
RR: ‘Omdat er veel wijsheid in intuïtie te vinden is. In onze intuïtie ontstaan veel van onze ideeën en onze creativiteit. Ik zeg niet dat onze geest niet bruikbaar is, maar ik denk dat zowel afwegingen maken als intuïtie belangrijk zijn. Als je problemen enkel rationeel benadert, kan je bepaalde dingen oplossen. Maar je zal niet komen tot vlagen van inspiratie waardoor je inzicht in de dingen daadwerkelijk evolueert op een manier die breekt met voorgaande inzichten of kennis.’
De voordelen van mindfulness zijn overweldigend. Als mindfulness zo weldadig is, waarom vraagt het dan zoveel toewijding en inzet?
RR: ‘Veel van de mooiste dingen in het leven zijn gratis, maar sommigen jammer genoeg niet. Een ander antwoord dat ik kan geven, is dat we veel gewoontes aannemen naarmate we ouder worden, inclusief de gewoonte via redenering bepaalde problemen op te lossen. Het gevolg hiervan is dat we niet meer in staat zijn ons hoofd het zwijgen op te leggen en op één ding tegelijk te focussen. Bepaalde sensorische dingen ontgaan ons volledig. De oefening en toewijding zijn dus noodzakelijk om terug te gaan naar iets dat we gemakkelijker konden als kind.’
Begrijp ik goed dat we, als we alleen leven volgens de inzichten uit je boek, een soort ethische correctie zouden doormaken binnen de samenleving?
RR: ‘Inderdaad. Als je de principes van het boek volgt en gaat leven volgens principes van vrijgevigheid, vertrouwen in anderen en de keuze maakt voor zinvol werk, word je vanzelf een meer ethisch of ‘goed’ persoon. Dat zal invloed hebben op de ongelijkheid in de wereld, maar bijvoorbeeld ook op de manier waarop we omgaan met ecologie. Door te werken aan je eigen geluk, wordt uiteindelijk iedereen beter.’
Meer lezen
Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig? Raj Raghunathan (Business contact, 2016)
Zie voor het geluksprogramma met oefeningen en tests ook de gratis website: www.happysmarts.com
