Wees je brein te slim af

‘Een vluchtmisdrijf is ons reptielenbrein in actie: zonder ook maar één moment na te denken over de gevolgen van je daad vlucht je weg van een situatie die je als gevaarlijk percipieert’

Het verkeer lijkt me een plek bij uitstek waarin ons reptielenbrein goed gedijt?

L.S.: ‘Dat heeft te maken met territoriumdrift: onze oerbehoefte om een gebied in te nemen en te verdedigen tegen soortgenoten. Dieren bakenen hun territorium af, maar ook mensen. We planten hagen rond onze tuin, gaan aan tafel of in een landschapsbureau meestal op dezelfde plaats zitten, leggen onze handdoek op een stoel aan het zwembad. Om aan te geven: deze plek is van mij.

Ook onze auto voelt aan als ons territorium, en bij uitbreiding de hele openbare weg. In de metalen kooi van onze auto doen we dingen die we anders niet zo snel zouden doen. We steken onze middenvinger op en roepen scheldwoorden als iemand ons de pas afsnijdt of een parkeerplaats inneemt voor onze neus, lees: ons territorium bedreigt. We voelen ons almachtig en rijden sneller dan toegelaten, soms zelfs door een rood licht. We parkeren onze auto op een plaats waar het niet mag, zoals op een parkeerplaats voor mensen met een beperking. Allemaal reacties van ons reptielenbrein, want met ons mensenbrein weten we best dat we dan over de schreef gaan.’

Irrationeel gedrag wordt nogal eens veroorzaakt door ‘sluipverkeer’, zo betoog je in je boek. Welke sluipwegen zijn dat zoal?

L.S.: ‘Omdat je niet altijd de tijd en de energie hebt om alle opties rustig op een rij te zetten, maakt een mensenbrein gebruik van denkpatronen en sjablonen. Op die manier worden beslissingen routinematig genomen, maar daarom niet altijd doordacht. Een voorbeeld van zo’n sjabloon of sluipweg is ‘verankering’: eens een opvatting, altijd een opvatting. Je brein wordt beïnvloed door reeds gekende informatie, door dingen die je al ooit gehoord of gezien hebt. Zo wordt het bijna onmogelijk om mensen van hun overtuigingen af te brengen, ook al zijn ze soms onlogisch.

Een andere sluipweg is: onze afkeer van verlies. Verliezen doet pijn, dus gaan we verliessituaties graag uit de weg, soms door onlogisch te reageren. Stel dat je theatertickets hebt gekocht maar als het zover is, komt het door de drukte niet goed uit om een avond op stap te gaan. Omdat het zonde zou zijn van de tickets ga je toch naar het theater, maar je geniet niet echt van je avondje uit. In je poging om niet te verliezen, verlies je maar liefst twee keer: je geld én je tijd.’

>>> Opgelet: laat je niet gijzelen door je amygdala! >>>