De verborgen pijn van emotioneel misbruik: ‘Je hebt toch geen blauwe plekken?’
Net als fysiek misbruik speelt emotionele mishandeling zich grotendeels binnenskamers af, waardoor het vaak te lang duurt voor die aan het licht komt. De impact op het leven van de slachtoffers is nochtans enorm. Want het is niet omdat de wonden onzichtbaar zijn, dat ze minder pijn doen …
Tekst Ans Vroom
Fysiek en emotioneel misbruik worden door hulpverleners vaak op eenzelfde lijn gezet. Aan de basis ligt namelijk dezelfde problematiek, en het effect op de slachtoffers is gelijkaardig. ‘Misbruik is misbruik,’ aldus Mieke De Schepper, stafmedewerker van de vzw ZIJN, een organisatie die sensibiliseringscampagnes tegen geweld op poten zet en slachtoffers stimuleert om hulp te zoeken. ‘Wij zien vaak dat geweld begint met emotioneel misbruik en daarna overgaat in fysieke agressie. Het eerste wordt jammer genoeg niet altijd gezien omdat er geen concrete bewijzen zijn, tot de situatie ontspoort. Dat gebeurt meestal op het moment waarop het slachtoffer zich gaat verzetten en voor zichzelf begint op te komen. Dan raakt de pleger zijn machtsgevoel kwijt en uit hij zijn frustratie op een fysieke manier.’ De drempel die overschreden wordt bij emotioneel geweld, wordt veel minder gemakkelijk herkend dan bij fysieke agressie. Emotioneel misbruik wordt ook door slachtoffers lang niet altijd als geweld bekeken. Het kan ongemerkt je leven binnensluipen en jarenlang een impact hebben, tot je plotseling tot het besef komt dat de patronen in je relatie ongezond zijn. Maar met dat besef begint vaak een loodzwaar gevecht voor erkenning en bevrijding.
‘Ik sla je toch niet?’
Fysiek of emotioneel misbruik kan iedereen overkomen, zowel in liefdesrelaties als in gezinsverband, en zelfs in vriendschappen. En het zijn lang niet alleen mannen die hun toevlucht nemen tot geweld en vrouwen die het moeten ondergaan. Volgens Mieke De Schepper zijn er ook veel vrouwelijke plegers, zeker bij gevallen van zogenaamd situationeel geweld, dat vaak voorkomt bij koppels die communicatieproblemen hebben en niet weten hoe ze hun frustraties moeten uiten. Ruzies resulteren dan soms in wederkerig geweld. Daarbij neemt de vrouw haar toevlucht tot schelden, tieren en vernederen en gaat de gefrustreerde man als reactie vaker over tot fysiek misbruik. In 70 % van de gevallen wordt geweld getriggerd door dit soort situaties, en het wordt vaak aangewakkerd door factoren als stress, werkloosheid, alcoholmisbruik, ziekte, slechte huisvesting, enzovoort. Mieke De Schepper: ‘In de overige 30 % gaat het om intieme terreur of instrumenteel geweld, waarbij machtsmisbruik een grote rol speelt. In dat geval is een van de twee partners zeer dominant en misbruikt die zijn macht over de ander. Dat soort emotionele mishandeling kan bijna ongemerkt een relatie of gezin binnensluipen en ervoor zorgen dat een slachtoffer volledig geïsoleerd raakt.’ Plegers van emotioneel misbruik zijn vaak heel sterk in het controleren en domineren van de mensen om hen heen. Ze maken hun wijs dat de buitenwereld onbetrouwbaar is en zorgen ervoor dat hun slachtoffers aan zichzelf gaan twijfelen. Door de constante manipulatie zakt het zelfvertrouwen van de slachtoffers tot diep onder nul en durven ze vaak geen hulp inschakelen …