(Geen) zin in seks? Het ligt aan je persoonlijkheid

Meer dan een derde van de vrouwen in een vaste relatie zegt geen zin meer te hebben in seks. Dat kan liggen aan je relatie, aan ziekte, medicatiegebruik of ongunstige externe omstandigheden, maar het kan ook gelinkt zijn aan je persoonlijkheid, ontdekte seksuologe Ingeborg Timmerman tijdens haar 25 jaar praktijk. Ze ontwikkelde een methode om het euvel aan te pakken.

Tekst Anne Wislez / Foto Carmen De Vos

‘Een sexy state of mind hebben betekent dat je in het moment aanwezig bent, aandacht hebt voor wat er in je lijf en in contact gebeurt, voelt wat er te voelen is’ – Ingeborg Timmerman, seksuologe

Een mens moet zoveel. En een vrouw zo mogelijk nog meer. Het lijkt zelfs nutteloos om de veelheid aan dagelijkse taken nog eens op te sommen. We all know the drill. De kinderen naar school brengen, de baas en klant tevreden stellen, online een verjaardagscadeautje bestellen, op weg naar huis gauw iets te eten halen, eenmaal thuis de dringendste facturen betalen, een nieuw biorecept uitproberen, die vakantie eindelijk boeken, je beste vriendin aan de lijn troosten, een kapotte kinderbroek herstellen … Rest puntje tien – wat je meestal niet eens oplijst: vrijen met je partner. Het klinkt misschien wat absurd om het zo in één adem mee op te dreunen, maar toch is dat wat seksuologe Ingeborg Timmerman in haar praktijk dikwijls merkt. Voor veel vrouwen is vrijen geen ontspannen gegeven meer dat uit een fijne dag voortkomt, maar min of meer een verplichting, iets wat erbij hoort, wat ook nog ‘moet gebeuren’. Een mens zou voor minder passen.

‘Ik krijg in mijn praktijk heel wat vrouwen te zien die geen zin hebben in seks en in eerste instantie denken: er is lichamelijk iets mis met mij. Waarom komt het toch dat als ik een tijdje met iemand samen ben, ik geen zin meer heb om te vrijen?’, zegt ze. ‘Binnen de seksuologie zijn we dan geneigd hen aan te zetten om dingen te doen die ze leuk zouden kunnen vinden in bed, dingen die hen zouden kunnen opwinden. Maar ik merkte dat vrouwen weinig gemotiveerd waren om dat te doen. Sterker nog: het stond hen tegen. Terwijl ze hun partner wel heel leuk vinden, het zelfs voor hem zouden willen doen. En toch. Toen merkte ik dat hun weerstand veel te maken had met de manier waarop ze in de loop der tijd tegen seks waren gaan aankijken. Als iets wat op het klusjeslijstje was beland. Het was niet meer verbonden met hun eigen verlangens en behoeftes. Op zich een gek gegeven, want seksualiteit is eigenlijk een soort basisbehoefte, zoals de nood aan voeding en aanraking. Hoe kan het dat we zo’n behoefte kwijtraken, vroeg ik me af.’

Niet de juiste mindset

Er zijn natuurlijk een aantal evidente redenen waarom je geen zin kan hebben in seks. Als je relatie niet goed is. Als je ziek bent of onder stress staat. Als je zware emoties doorleeft of bepaalde medicatie neemt. Of als je de seks op zich niet als fijn ervaart, als het niet bevredigend is, je nooit een orgasme ervaart of pijn hebt bij het vrijen. Fijne seks blijft een voorwaarde om er zin in te hebben. De vrouwen die Timmerman in de afdeling gynaecologie van een ziekenhuis doorverwezen krijgt, hebben geen trauma meegemaakt, ze hebben ook geen fysiek probleem, ze functioneren juist heel goed. ‘Maar als je naar hun persoonlijkheid kijkt, dan zie je dat ze alles een beetje té aan het doen zijn. Ze zijn té perfectionistisch, té gedreven, té ambitieus, té zorgzaam … Het kan zijn dat het net dié vrouwen zijn die me opzoeken natuurlijk, en toch: veel vrouwen werken hard, bemoederen voortdurend, zijn ’s avonds moe. Dat is de tijdsgeest waarin we leven. Je moet het beste uit jezelf halen, wordt gezegd, maar ons wordt niet geleerd hoe je dat kan doen op een manier die goed voor je is. Eigenlijk is het gek dat we dat niet als basale kennis leren op school: hoe blijf ik gezond in een maatschappij waarin ik mezelf wil ontwikkelen? Hoe blijf ik in balans? Hoe weet ik dat ik uit balans ben?’ Timmermans is ook psychotherapeute en in haar psychotherapiepraktijk viel het haar op dat wanneer vrouwen hun persoonlijke knelpunten hadden opgelost en meer in balans kwamen, ze vanzelf meer zin kregen in seks. ‘Toen besefte ik: misschien moeten we ook bij seksuele problemen wat meer focussen op de persoonlijkheid.’

Seks is tijdverlies

Als seks een primaire behoefte is, voor mannen én vrouwen, dan moeten er op een dag meerdere momenten zijn waarop we er zin in zouden kunnen hebben. Volgens Ingeborg Timmerman krijgen we inderdaad doorheen de dag meer seksuele prikkels dan we denken. Een beeld, een lieve aanraking, een zintuiglijke prikkeling. Maar wanneer je erg uit balans bent en met een persoonlijkheidsproblematiek zit, komen die prikkels niet meer binnen. ‘Als je erg in je hoofd zit, gebrand bent op controle en heel erg druk bezig bent met iets, dan is een kus in je nek even gedoe’, zegt Timmerman. ‘Nee, schat, ik heb haast nu. Zie je niet dat ik bezig ben? Op dat moment komt een seksuele prikkel niet meer aan als een seksuele prikkel. Het wordt niet gezien als iets positiefs, maar als tijdverlies. Als je de hele dag gedreven en perfectionistisch op iets gericht bent dan is het normaal dat je ’s avonds niet opeens laidback en ontspannen bent. Als je lange tijd geen zin hebt in seks, is het dus eigenlijk een indicatie dat er op persoonlijkheidsvlak meer aan de hand is.’

Waarom heb je op vakantie of na een glaasje wijn wel gemakkelijker zin om te vrijen dan wanneer je net de langste rij aan de kassa overleefd hebt? Niet omdat je partner plots aantrekkelijker geworden is of omdat je prompt een andere vrouw geworden bent. Wel omdat je hoofd er meer naar staat. En dat is precies het aspect waarop we zelf invloed kunnen hebben. ‘Een sexy state of mind betekent dat je aanwezig kan zijn in het moment,’ licht Timmerman toe, ‘dat je aandacht kan hebben voor alles wat er in je lijf en in het contact gebeurt. Het betekent dat je veel meer bewust bent van je eigen zintuigen, van wat er op dat moment te ervaren is. Je voelt wat er te voelen is.’ Hoe je in die toestand komt? Om haar cliënten te helpen werkte ze een model uit om met dat thema concreet aan de slag te gaan: De Bloem.

ZO ONTWIKKEL JE EEN SEXY STATE OF MIND

Seksuologe Ingeborg Timmerman werkt met het persoonlijkheidsmodel De Bloem. Dat gaat in grote lijnen als volgt:

• Teken een bloem met acht bloemblaadjes: elk bloemblaadje vertegenwoordigt één facet van je persoonlijkheid.
• Vul in de bovenste vier blaadjes je vier dominante eigenschappen in: vier persoonlijkheidskenmerken waar je je sterk in herkent. Vragen die je je kan stellen om die te ontdekken, zijn: hoe ga je om met anderen? Hoe sta je in je werk? Hoe kennen je vrienden je? Wat is je meest opvallende eigenschap? Bijvoorbeeld: ambitieus, plichtsbewust, perfectionistisch, rustig, behulpzaam, bezorgd. Vaak zijn dat eigenschappen waarin je je goed herkent en waaraan je je successen te danken hebt.
• Vul daarna in de onderste vier blaadjes vier tegenovergestelde persoonlijkheidskenmerken in: vier kenmerken waarin je je ook herkent, maar waar je meestal niet zo blij mee bent of die je liever wat verdoezelt. Ga om ze te vinden uit van het tegenovergestelde van de vier bovenste eigenschappen en voel hoe die evenzeer in jou aanwezig zijn, misschien onder een net iets andere vorm. Naast perfectionistisch kan je bijvoorbeeld bij momenten ook heel lui of chaotisch of nonchalant zijn. Naast behulpzaam ook veeleisend. Het is heel normaal dat je die eigenschappen ook bezit; in feite kan je het ene maar zijn als je ook het andere mag zijn. Omarm die tegengestelden, ervaar ze zonder oordeel.
• Probeer je acht ‘extreme’ eigenschappen in verband te brengen met seks: hoe veeleisend, nonchalant, angstig, perfectionistisch … ben je tussen de lakens of in je verlangen naar romantiek, in het omgaan met lust of seks? Hoe beïnvloeden ze je seksleven?
• Ga vervolgens met je aandacht in het hart van je bloem staan. Op die plek ben je in balans. In die toestand belichaam je al je acht extreme eigenschappen in een mildere, gezonde vorm. Daar wordt bijvoorbeeld perfectionisme zorgvuldigheid en ongeduld gedrevenheid. Je kan eens naar het ene extreem neigen, in de wetenschap dat je het omgekeerde ook nodig hebt. In dat overzicht wijs je geen deel van jezelf meer af en kan je extremen corrigeren (in denken, voelen of handelen) wanneer het nodig is. Je persoon voelt meer als een geheel aan en je ervaart jezelf als een leuk mens.
• Ervaar wat er te ervaren valt. Als je in balans bent en geen oordeel hebt over jezelf, ben je meer ontspannen, in het moment, en open voor prikkels. Je wordt je weer bewuster van je gevoelens, je zintuiglijke waarnemingen, je noden, je verlangens – los van de verwachtingen van de buitenwereld – maar ook van de sensuele en seksuele prikkels die op je afkomen. Dat is de plaats van de sexy state of mind. Ben je niet in balans dan merk je die prikkels niet op of rem je ze af. In de evenwichtige toestand ben je niet constant in de weer maar gun je jezelf ook vrije, ontspannen, sensuele en nutteloze activiteiten.
• Voed je onbevangen openheid voor seks. Ga na of je een negatieve of positieve houding hebt tegenover seks en welke ideeën of ervaringen je van fijne, ongedwongen seksgedachten weghouden. Probeer seks weer te associëren met fijne ervaringen. Bedenk weer wat je zelf fijn, sensueel of erotisch vindt. Verwen je lichaam, fantaseer, masseer, badder, dans, bevredig jezelf. Geniet van je lichaam – en dat van je partner.

Meer lezen?

Het Bloem-model wordt in detail en met uitgebreide voorbeelden uitgewerkt in het nieuwe boek van seksuologe Ingeborg Timmerman en journaliste Carlie van Tongeren: Zin in seks! Zo ontwikkel je een sexy state of mind (AnderZ, november 2016). Je vindt er ook een handige lijst van (tegengestelde) eigenschappen om je te helpen om je acht bloemblaadjes in te vullen.