Zelfanalyse: ‘Ik val niet graag op’
Tekst Siska Verstraete – Illustratie Eric Giriat
‘Ik gedraag me niet graag opvallend’, geeft Marthe (33), grafisch ontwerpster, toe. ‘Ik hou me liever op de achtergrond, draag klassieke kleding, praat discreet. En ik zorg ervoor dat ik me altijd aan de regels hou … Soms lijkt het wel alsof ik een zestiger ben in plaats een jonge thirty something!’ Vandaag is het bon ton om je persoonlijkheid in de verf te zetten, om buiten de lijntjes te kleuren. Een grijze muis zijn is geen optie. Die trend wordt nog versterkt door de opkomst van sociale media, waar iedereen een positief, kleurrijk beeld van zichzelf ophangt, en door de situatie op de arbeidsmarkt, waar de jobs niet voor het rapen liggen en iedereen zichzelf probeert te verkopen. Hoe komt het dan dat sommigen toch het liefst van al onzichtbaar zijn?
Verlegen van aard – Succesvol zijn staat in onze maatschappij gelijk aan extravert zijn en een ruime vriendenkring hebben. Toch is dat niet altijd vanzelfsprekend. ‘Ook al zijn mensen van nature sociale dieren, niet iedereen is even goed in het maken en onderhouden van contact met anderen’, zegt Pieternel Dijkstra in Verlegen. ‘Verlegen mensen stellen zich in sociale situaties wat terughoudend en zwijgzaam op, voelen zich vaak slecht op hun gemak – vooral als ze die ander niet zo goed kennen – hebben moeite om een gesprek aan te knopen, en eenmaal in een gesprek voelen ze zich dikwijls gespannen en opgelaten. De een is van nature verlegener dan de ander: je kan een beetje verlegen zijn, maar ook heel erg. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat maar liefst 48 procent van de mensen zichzelf in meerdere of mindere mate verlegen vindt.’
Schaamtegevoel – De neiging om het liefst in het niets op te lossen kan ook ingegeven zijn door een gevoel van schaamte. ‘Op het eerste gezicht zijn we misschien bang om bij een groot diner iets te zeggen. Maar onze angst wordt waarschijnlijk gevoed door schaamte, een geheim dat we wellicht zelfs voor onszelf verborgen houden’, weet psychologe Harriet Lerner. ‘Schaamte zorgt ervoor dat je je mond dichthoudt, passief blijft en je verstopt.’ Je kan je schamen voor alles wat belangrijk is voor jou. Het kan iets lichamelijks zijn, zoals je buik, je heupen, je confectiemaat, maar ook iets psychisch, zoals je afhankelijkheid, je zwakke kant …
Onzekerheid – Achter een discrete houding schuilt ook vaak het gevoel niet goed genoeg te zijn. Pieternel Dijkstra: ‘Pasgeboren is een kind spontaan, ongeremd en vrij van welk minderwaardigheidscomplex ook. Van nature zijn mensen dan ook zelfverzekerd, en hebben ze een goed gevoel over zichzelf. Helaas wordt dat goede gevoel soms afgestraft. Vaak al op heel jonge leeftijd, zodat we ons niet eens meer kunnen herinneren dat we ons ooit zo goed hebben gevoeld.’ Door kleine opmerkingen als ‘goed gedaan, maar volgende keer kan het misschien nog beter’ ondermijnen ouders de zelfzekerheid van hun kinderen. En als je je onzeker voelt, heb je schrik om veroordeeld, afgewezen of uitgelachen te worden. Je probeert op alle manieren te vermijden dat je gezien wordt, want dat houdt ook het risico in kritiek te krijgen van anderen, terwijl je breekbare eigenbeeld geen commentaar verdraagt.
