‘Het gesprek aangaan is de beste vorm van zelfmoordpreventie’ – Gwendolyn Portzky, suïcide-experte

Dit najaar kan je voor pakkend muziektheater terecht in verschillende zalen over heel Vlaanderen waar een nieuwe Open Geest-reeks van Te Gek!? van start gaat. Deze keer is de centrale gast Eline De Munck. Zij heeft haar grootmoeder nooit gekend: de vrouw beroofde zich van het leven toen Elines moeder vijftien jaar was. Voor alles wil De Munck een boodschap van hoop geven: ‘Er zijn altijd mensen die je graag zien, zelfs over de grenzen van generaties heen.’ Positieve getuigenissen werken altijd preventief, weet suïcide-experte Gwendolyn Portzky.

Tekst: Sigyn Elst

 ‘Erken iemands zware gevoelens, ga het gesprek aan. Dat is het beste wat je kan doen’ – Gwendolyn Portzky, suïcide-experte

Afgelopen zomer haalden verschillende trieste zelfmoorden ons nieuws. Paulien De Groote, een van de transgenders uit de VRT-docureeks M/V/X stapte uit het leven; een ‘persoonsongeval’ hield een trein met 150 mensen een tijdlang geblokkeerd op een bloedhete dag. Maar veel meer suïcides leidden niet tot een krantenkop, dat blijkt uit de cijfers. ‘Elke dag stappen drie Vlamingen uit het leven. Daarbovenop komen gemiddeld 28 mensen via de spoed binnen na een suïcidepoging’, zegt Gwendolyn Portzky, klinisch psychologe verbonden aan het UZ Gent en hoofd van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP), de officiële partner van de Vlaamse overheid voor suïcidepreventie.

Om suïcide niet weg te moffelen in kille statistieken maar net bespreekbaar te maken, start de campagne van Te Gek!? dit najaar met muziektheater dat zelfmoord en de gedachte aan zelfmoord bespreekbaar wil maken(zie kader). ‘Geen overbodige luxe’, reageert Gwendolyn Portzky wanneer we haar opzoeken op de campus van UZ Gent. In opdracht van de Vlaamse overheid werkt het expertisecentrum methodieken uit om aan suïcidepreventie te doen. ‘Zelfmoord1813 is daarvan de meest gekende’, zegt Portzky, ‘maar we hebben onder meer ook gratis, laagdrempelige en anonieme online tools zoals Think Life, een zelfhulpcursus die handvaten aanreikt om te leren omgaan met zelfmoordgedachten.’

In vergelijking met andere landen liggen onze zelfmoordcijfers hoog. Hoe komt dat?

Gwendolyn Portzky: ‘Volgens de laatste cijfers stappen drie Vlamingen per dag uit het leven. Als we dat vergelijken met Nederland bijvoorbeeld, liggen die cijfers inderdaad een stuk hoger. Toch zijn we voorzichtig positief want in vergelijking met vijftien jaar geleden is er een daling van twintig procent. Ons actieplan suïcide werkt dus, al kunnen we nooit voorspellen hoe de cijfers evolueren. Bij onze noorderburen is het aantal zelfmoorden al vijf jaar op rij aan het stijgen. In de leeftijdscategorie van tieners is er zelfs een verdubbeling op een jaar tijd. Wat daar de verklaring is, valt moeilijk te achterhalen.’

Toch willen we dat graag weten, natuurlijk.

GP: ‘Een toename verklaren is echt moeilijk. Er zijn altijd schommelingen. We hebben wereldwijd gezien dat de cijfers zijn gestegen toen de economische crisis het hardst toesloeg. Zulke dingen hebben invloed omdat het toekomstperspectief dan somberder is.’

Wat houdt het Vlaams actieplan in?

GP: ‘Dat werkt op drie niveaus. We doen aan universele preventie om te voorkomen dat mensen ooit suïcidaal worden. Dat gebeurt door de veerkracht van mensen te versterken zodat ze beter leren omgaan met tegenslagen. We adviseren om dat al te doen op de kleuterschool. Kinderen aanleren om probleemoplossend te denken, werkt later preventief tegen duistere gedachten.’

(…)

(Lees verder in het herfstnummer van Psychologies, vanaf 21 september in de winkel)