13 dingen die mentaal sterke mensen niet doen

Dertien dingen die mentaal sterke mensen niet doen. De gelijknamige post die Amy Morin de wereld instuurde werd in geen tijd door meer dan tien miljoen mensen gelezen. Psychologies legde haar ‘13 geboden’ voor aan Jan Van Speybroeck, directeur van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid.

Tekst Sigyn Elst

De Amerikaanse psychotherapeute Amy Morin, die zelf tijdens haar jonge leven met zware tegenslag te maken kreeg, ontdekte dat ook mentaal sterke mensen uitdagingen en pech op hun pad tegenkomen, net als iedereen. Het grote verschil zit volgens haar in de manier waarop ze ermee omgaan.

1. Verdoe je tijd niet aan zelfmedelijden

Ook al ga je soms door een moeilijke periode, trap niet in de valkuil van zelfmedelijden. Het zorgt ervoor dat je alle goede aspecten van je leven over het hoofd ziet en leidt vaak tot nog meer negatieve emoties. Het voorkomt ook dat je je andere emoties aanpakt en staat het omgaan met rouw, verdriet en andere gevoelens in de weg.

Doen: een reality check. Hoe erg is je situatie werkelijk? Vervang negatieve gedachten door realistischere gedachten. Word actief. Werk aan je dankbaarheid: som elke avond op waarvoor je dank­baar bent of hou een dankbaarheidsdagboek bij.

Jan Van Speybroeck: ‘Zelfmedelijden is herkenbaar bij veel mensen. Ze gaan daar voor zichzelf een tijdlang in mee en voelen zich dan klein en onbelangrijk. Het wordt nog moeilijker als zelfmedelijden overslaat in zelfverwijten. De tips van Morin zijn dus heel bruikbaar. Ook haar oproep tot meer realistisch denken is nuttig. Zowel negatieve gedachten (“ik ga dat niet kunnen”) als overdreven positieve gedachten (“dat gaat je zeker lukken”) zeggen iets over de toekomst en die heb je nu eenmaal niet in de hand.’

2 Geef de macht niet uit handen

Een schoonmoeder die zich bemoeit met de opvoeding van je kinderen of woede tegenover je baas over een onrechtvaardige behandeling: wanneer je andere mensen de macht geeft over wat jij denkt en voelt wordt het onmogelijk om mentaal sterk te zijn. Je laat anderen je eigenwaarde definiëren.

Doen: je proactief gedragen door bewuste keuzes te maken over hoe je gaat reageren op anderen. In je uitspraken je keuze duidelijk maken: ‘ik kies ervoor om …’. Stel zelf je emotionele en fysieke grenzen. Durf nee te zeggen, laat je boosheid los en richt je energie op een waardiger doel.

Jan Van Speybroeck: ‘Het Calimero-gevoel of jezelf kleiner maken ten aanzien van de ander vanuit het idee dat die ander grootser is dan jou is nooit goed. Aanvaard je zwaktes maar blijf ook altijd je eigen sterktes zien.’

3 Wees niet bang voor verandering

Je eetgewoonten veranderen, verhuizen of op zoek gaan naar een andere baan: veel mensen associëren verandering met ongemak. Door alles bij het oude te laten kan je echter vastgeroest raken: je leert geen nieuwe dingen bij en anderen nemen een voorsprong op je. Bovendien gaat het leven gepaard met dingen die veranderen: ontslag, een overlijden van een dierbare of de kinderen die het huis uitgaan. Wie leert omgaan met kleine veranderingen zal beter voorbereid zijn als grote onvermijdelijke veranderingen op zijn pad komen.

Doen: concentreer je op één kleine verandering tegelijk en kies een realistisch tijdspad.

Jan Van Speybroeck: ‘We zijn wezens die streven naar stabiliteit en vaste patronen: ze zorgen voor rust en een zekere voorspelbaarheid van wat ons te wachten staat. Wie dingen verandert moet opnieuw dat evenwicht zoeken, dat moet je beseffen. Verandering mag je geen angst inboezemen maar het is ook niet zo dat je moet veranderen om te veranderen. Ben je tevreden over je situatie, waarom zou je dan veranderen?’

4 Hou je niet bezig met wat je niet in de hand hebt

De manier waarop je ex de opvoeding van je kinderen regelt, de schoolresultaten van je kroost of de ziekte van een geliefde: sommige zaken heb je nu eenmaal niet in de hand. Voortdurend de controle willen houden maakt onrustig, is schadelijk voor relaties en hoe hard je ook probeert, sommige dingen kan je niet voorkomen. Zo kan je het bijvoorbeeld niet verhelpen dat je koffer kwijt­raakt op de luchthaven, maar wat je in je handbagage stopt heb je wél in de hand.

Doen: concentreer je op wat je wel kan controleren en probeer mensen te beïnvloeden in plaats van hen te zeggen wat ze ‘moeten’ doen. Oefen met acceptatie en vraag hulp indien nodig.

Jan Van Speybroeck: ‘Ook heel herkenbaar voor veel mensen. Angst gaat vaak over geen controle hebben over jezelf of over de situatie. Het is een nuttige tip om je te richten op de dingen die je wél onder controle hebt en te leren accepteren dat dat nu eenmaal niet voor alles opgaat.’

5 Probeer het niet iedereen naar de zin te maken

Sommigen voelen zich verantwoordelijk voor het welzijn van anderen, laten zich gemakkelijk voor andermans karretje spannen en doen alles om conflict te vermijden. Overdrijf daar niet mee want altijd ja zeggen om niemand voor het hoofd te stoten maakt dat je uiteindelijk je eigen waarden uit het oog verliest.

Doen: onderzoek wat jouw waarden zijn en gedraag je daarnaar, zet je eigen gevoelens niet opzij om iemand anders te sparen en durf nee te zeggen, ook al wordt het niet gewaardeerd dat je voor jezelf opkomt.

Jan Van Speybroeck: ‘Sommige mensen geven betekenis aan hun leven door er voor anderen te zijn, het is hun leidmotief. Ze moeten leren om aandacht te hebben voor hun eigen grenzen maar ook voor die van anderen. Jezelf altijd dienstbaar opstellen overschrijdt immers ook de grenzen van de ander en kan erg lastig zijn. Een andere categorie mensen stelt zich dienstbaar op om erbij te horen. Aan hen geef ik de raad om nee te leren zeggen en zichzelf belangrijk te leren vinden. Als je dan toch eens ingaat op een verzoek van iemand dan zal die je “ja” veel waardevoller vinden.’

6 Wees niet bang voor ingecalculeerde risico’s

Zit je vaak te dagdromen over wat je wilt maar kom je niet in actie? Heb je moeite om belang­rijke beslissingen te nemen en schuif je ze liever af op anderen? Angst maakt dat we bepaalde risico’s niet durven nemen. Niet goed, want zonder ingecalculeerde risico’s stijg je nooit boven jezelf uit.

Doen: herken irrationele gedachten die je besluit­vorming beïnvloeden, neem de tijd om elk risico te beoordelen voor je een besluit neemt en bewaak de resultaten.

Jan Van Speybroeck: ‘Mensen laten zich vaak over­weldigen door problemen die op hen afkomen. Als daar ook nog eens doemdenken of ramp­scenario’s bijkomen wordt beslissen helemaal moeilijk. Wanneer er toch een beslissing moet vallen zijn ze vaak onvoorbereid en machteloos. Denk daarom na over problemen en schuif ze niet voor je uit. Deel het probleem op in deelproblemen. Een berg is gemakkelijker te nemen als je hem opdeelt in kleinere stenen.’

Mentale kracht volgens Amy Morin:
‘Mentale kracht draait niet om positief denken. Overmatig positieve gedachten kunnen immers net zo vernietigend zijn als het hebben van overmatig negatieve gedachten. Mentale kracht gaat met name over realistisch en rationeel denken. Het draait ook niet om het najagen van geluk, wel om de juiste besluiten nemen waarmee je het beste uit jezelf kan halen. Voor mentale kracht hoef je je emoties niet te negeren, wel begrijpen hoe je emoties van invloed zijn op je gedachten en je gedrag.’

7 Blijf niet hangen in het verleden

Wie heel nostalgisch is en erg aan herinneringen of gebeurtenissen van vroeger blijft hangen komt niet voor­uit. Blijven hangen in het verleden leidt je af van het heden. Belangrijk is om doelen te stellen voor de toekomst en eventueel professionele hulp te zoeken als (traumatische) gebeurtenissen uit het verleden ervoor zorgen dat je niet kan loslaten.

Doen: denk aan het verleden zodat je eruit kan leren. Ga door met je leven, zelfs als dat pijnlijk is. Denk aan negatieve gebeurtenissen in termen van feiten, niet van emoties.

Jan Van Speybroeck: ‘Het is zeker geen slechte raad om met name met het heden bezig te zijn. Het verleden is een samenraapsel van aangename en onaangename gebeurtenissen. Geniet van de goede herinneringen, blijf niet hangen in de onaangename maar probeer er indien mogelijk iets uit te leren. Natuurlijk is het verleden loslaten niet eenvoudig. We hebben nu eenmaal geen aan-en-uitknop. Ook voor sommige andere geboden van Morin geldt dat het niet altijd even simpel is om ze toe te passen als het hier soms lijkt. Mentaal sterk zijn is ook niet het tegenovergestelde van mentaal zwak zijn. De realiteit kent veel gradaties.’

8 Maak niet telkens dezelfde fout

Het is eigen aan de mens om niet altijd uit onze fouten te leren en wel eens in oude gewoonten te vervallen. Problemen worden echter niet opgelost en soms ga je jezelf als een mislukkeling zien omdat je een bepaalde horde niet kan nemen.

Doen: herken triggers en waarschuwingssignalen van oude gedragspatronen, stel een schriftelijk plan op om herhaling te voorkomen en oefen met strategieën voor zelfdiscipline.

Jan Van Speybroeck: ‘Al onze gewoonten – zowel goede als slechte, en zowel in ons handelen als in ons denken – zijn automatismen geworden: soms zelfs onzichtbaar en alleszins heel hardnekkig om te veranderen. Wie dezelfde fout niet meer wil maken moet de gewoonte deautomatiseren. Dat is je bewust worden van wat er gebeurt. Hou er rekening mee dat dat een werk van lange adem kan zijn.’

9  Wees niet jaloers op andermans succes

Jaloezie kan worden beschreven als ‘ik wil hebben wat jij hebt’, maar afgunst om andermans succes gaat verder:
‘ik wil hebben wat jij hebt en ik wil niet dat jij het hebt’. Af en toe jaloezie voelen is normaal maar afgunst is ongezond. Je concentreert je niet meer op je eigen pad naar succes, gaat je eigen waarden verloochenen en beschadigt relaties.

Doen: focus op je eigen sterke punten en oefen in blij zijn voor een ander want door de prestaties van anderen te omarmen word je echt sterker.

Jan Van Speybroeck: ‘Goed dat Morin het onderscheid maakt tussen jaloerse gevoelens, een heel menselijke eigenschap, en afgunst. Wie zo veel last heeft van jaloezie of afgunst dat het niet alleen zijn gevoelens en gedachten maar ook zijn gedrag beïnvloedt moet iets ondernemen. Vaak ligt onzekerheid aan de basis. Vergelijk je je eigen situatie met die van anderen en valt dat niet goed uit voor jou? Stop daar dan mee en focus op je sterke kanten.’

10 Geef niet op na een mislukte poging

Wie weigert om na een mislukte poging nog eens te proberen heeft waarschijnlijk onjuiste denkbeelden over falen ontwikkeld. Nochtans maakt falen net deel uit van het proces dat je helpt om te leren en te groeien.

Doen: beschouw falen als een leerkans, vervang irrationele gedachten over falen door realistischere gedachten, onderneem een nieuwe poging en concentreer je op de inspanning, niet op het resultaat.

Jan Van Speybroeck: ‘Falen maakt inderdaad deel uit van het leven. Grootheden zoals Edison en Einstein wisten dat als geen ander. Erger dan falen is geen geloof (meer) hebben in eigen kunnen. Betrap je jezelf op zo’n gedachtegang, doorbreek die dan en blijf zeker niet hangen in zelfmedelijden.’

11 Heb niet altijd mensen om je heen nodig

Lijkt het je doodeng om alleen te zijn? Weet dan dat het vrijmaken van tijd om even enkel met jezelf en je gedachten te zijn een krachtig middel is om je doelen te bereiken. Om mentale kracht te ontwikkelen moet je je af en toe afzonderen van drukte, stoppen met multitasken en je concentreren op persoonlijke groei.

Doen: neem elke dag even de tijd om alleen te zijn met je gedachten, leer stilte te waarderen (of leer mediteren) en denk dagelijks na over je persoonlijke voortgang en je doelen.

Jan Van Speybroeck: ‘Het klopt dat de mens een kuddedier is dat afhankelijk is van anderen en bij een groep wil horen. Maar continu samen willen zijn is met name in een relatie erg verstikkend. Vaak loopt de relatie daarop stuk. Alleen kunnen zijn is belangrijk maar ik wil toch ook het belang benadrukken van mensen rond je hebben. Onze Werelddag van de Geestelijk Gezondheid pikt daar met het thema “samen veerkrachtig” op in. (zie kader) Recent onderzoek wijst uit dat het hebben van gelukkige vrienden een effectieve buffer vormt tegen depressie.’

12  Denk niet dat de wereld je iets verschuldigd is

We willen allemaal wat ons toekomt. Maar het idee dat het leven ons iets verschuldigd is, enkel en alleen omwille van wie je bent of wat je hebt meegemaakt, is niet gezond. Om je mentale kracht te vergroten moet je soms accepteren wat de wereld je geeft, zonder te klagen dat je beter verdient.

Doen: ontwikkel een gezonde dosis zelfachting, focus op wat je kan geven en niet op wat je wilt krij­gen en hou rekening met andermans gevoelens.

Jan Van Speybroeck: ‘Zelfbeklag kan overgaan in frustratie of zelfs wraak: ik mag iets terugnemen. Ook dat is heel herkenbaar bij veel mensen. Oefen ook daar in acceptatie en weet dat het net door de regen is dat we de zon kunnen waarderen.’

13 Verwacht niet direct resultaat

Of je nu snel 5 kg wilt afvallen, hoopt je huwelijk te verbeteren of je eigen bedrijf op te starten, als je direct resultaat verwacht kan je alleen maar onderuitgaan. Mentaal sterke mensen zijn geduldig want ze weten dat succes nooit van de ene dag op de andere komt.

Doen: wees realistisch en vier op weg naar je einddoel tussentijdse mijlpalen. Kies voor een geleidelijk tempo op lange termijn en ga op een gezonde manier om met negatieve gevoelens.

Jan Van Speybroeck: ‘Zoeken naar snelle oplossingen is echt een probleem van deze tijd. We zien bijvoorbeeld ook dat het medicatiegebruik toeneemt bij mensen met psychische problemen. Een snelle oplossing is echter zelden duurzaam. Mensen verwachten ook van anderen snel resultaat. Aanvaard echter dat niet iedereen even snel denkt of even snel werkt. Wil je frustratie vermijden, stel dan realistische doelen – voor jezelf én de ander.’

Samen veerkrachtig

De Werelddag van de Geestelijke Gezondheid brengt elk jaar wereldwijd geestelijke gezondheid onder de aandacht. Ook in Vlaanderen, waar een op de vier mensen ooit te maken krijgt met een psychisch probleem, wordt op 10 oktober aandacht gevraagd voor het thema, dit jaar onder de noemer ‘samen veerkrachtig’.

‘We willen benadrukken dat mensen iets kunnen betekenen voor anderen’, zegt Jan Van Speybroeck van de  Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid.

Er worden lezingen georganiseerd en activiteiten die een inkijk geven in de problematiek en de impact van geestelijke gezondheid op mens en samenleving. Zowel voor volwassenen als jongeren.

www.samenveerkrachtig.be

Lezen:
De 13 geboden, dertien dingen die mentaal sterke mensen niet doen,
Amy Morin (Karakter Uitgevers, 2015)