Wat hou jij onder de mat?

Er zijn menselijke aspecten waar we het nu eenmaal niét mee hebben. Luiheid bijvoorbeeld. Of arrogantie. Voor iedereen is het wat anders. Veel kans dat precies die eigenschappen waar we ons het meest aan ergeren, psychisch in onze eigen schaduw of vergeetput beland zijn, zei psychiater Carl Gustav Jung. Maar vanuit dat onbewuste hebben ze meer vat op ons dan we zouden denken. Oproep om onze demonen in de ogen te kijken.

Tekst: Anne Wislez – Foto: Shutterstock

Het goede nieuws is: in onze schaduw schuilt ook een kracht. Datgene wat we uit onze schaduw bevrijden, wordt een bron van positieve nieuwe dingen in ons leven.

Natuurlijk zouden we het liefst allemaal helden zijn, met mooie eigenschappen als moed, intelligentie, humor, hartelijkheid en creativiteit. Maar als we onszelf in ons dagelijks doen en laten bezig zien, kunnen we ons net zo goed betrappen op lafheid, bekrompenheid, saaiheid, drift of jaloezie – om maar iets te noemen. In potentie is een mens een veelheid aan eigenschappen die laveren tussen twee polen: we kunnen luid en stil zijn, open en gesloten, lui en ijverig, toegeeflijk en eigenzinnig, leidend en volgzaam, edelmoedig en jaloers … Alleen zullen we doorheen ons groeiproces geneigd zijn bepaalde aspecten eerder te ontwikkelen dan andere. ‘Ik ben een eigenzinnige, ondernemende, geëngageerde mens’, zullen we dan zeggen. Dat we in die bevlogenheid ook wel eens onze momenten van angst of twijfel beleven, gooien we er niet in dezelfde ademteug uit. Op de een of andere manier definiëren we ons niet graag in zogenaamde tegenstrijdigheden. “Dualiteit vormt de kern van alle menselijke ervaring: we weten wat moed is omdat we ook angst hebben ervaren. Toch ontkennen we meestal onze dualistische natuur: we denken dat we ‘of-of’ zijn en niet ‘en-en’”, zegt de Amerikaanse therapeute Debbie Ford in het boek Schaduweffect, dat ze schreef met Deepak Chopra en Marianne Williamson. Jammer, want er is geen mens die in wezen niet en-en is. Alleen hebben we geleerd heel wat aspecten van onszelf onder de mat te vegen.

Overlevingsstrategie

Of de mens als een beschreven of onbeschreven blad ter wereld komt, is stof tot discussie, maar zonder twijfel worden doorheen de opvoeding bepaalde eigenschappen eerder aangemoedigd of ontmoedigd. Al naargelang wat vader, moeder, opvoeders en de cultuur als wenselijk of handelbaar beschouwen. ‘Neem een kindje waarvan de moeder langdurig ziek is’, stelt integratief psychotherapeute Hilde Vleugels, medeoprichter en directrice van de Educatieve Academie. ‘Als ze stil, lief en hulpvaardig is aait haar vader haar liefdevol over het hoofd. “Je bent zo’n schatje, het doet mama deugd als je rustig bent, en het steunt papa dat je hem zo helpt.” Zo wordt haar identiteit, of die aspecten waar ze mee naar buiten komt, meer en meer lief en behulpzaam. Terwijl dat kind met momenten net zo goed kwaad, rebels en verdrietig is. Alleen zal ze dat zo goed mogelijk wegstoppen om mama en papa te behagen. Die aspecten van haar persoonlijkheid kunnen dan in de schaduw belanden, zoals de Zwitserse psychiater Carl Gustav Jung dat noemde: ze komen niet tot ontwikkeling en “mogen er niet zijn”.’ Tot die nood zelfs totaal ondergesneeuwd raakt en vergeten wordt. Een overlevingsstrategie: we gedragen ons op een manier dat we door onze omgeving geaccepteerd worden. Probleem is dat die strategieën ons later in ons leven kunnen gaan belemmeren om vrij te handelen.