Welk soort leider zoeken we?
Te veel gevraagd
Je zou denken: die gekke Amerikanen. En toch is Van de Weghe ervan overtuigd dat bij algemene verkiezingen in Europa met twee figuren als Trump en Clinton, ook hier Trump best zou scoren. Het is een sign of the times. De autoritaire leider die eenvoudige oplossingen scandeert, scoort in tijden van crisis en onzekerheid. Omdat we hopen dat hij, als een krachtige pater familias, de zaken zal weten te regelen en weer veiligheid, law and order zal inbrengen in de clan. Dat hij dat niet altijd even zachtzinnig doet, en dat we er dan wat autonomie of levenskwaliteit bij verliezen, nemen we er voor het gemak dan maar even bij – ook al klagen we daarna over de gevolgen. En o wee als er onder zijn bewind dan toch weer een volgend euvel opduikt. Dan roepen we met z’n allen alweer misnoegd om een andere leider. Maar wie dan wel …? Is er nog wel iemand te vinden die een land volledig zonder kleurscheuren door de huidige mondiale vraagstukken heen kan manoeuvreren? Verlangen we niet te veel van een leider? En leggen we onze hoop wel in de handen van het juiste type mens …? Met andere woorden: vragen veranderende tijden niet om andere leiders? ‘In de bedrijfswereld is dat thema zeer aan de orde, omdat leiders inderdaad worden aangezet om een nieuw soort leiderschap in het leven te roepen’, merkt psychologe Elke Geraerts op, die dat thema in haar nieuwe boek Het nieuwe mentaal uitwerkt. ‘Vroeger had je vooral leiders die verkrampt alle touwtjes in handen wilden houden, die controle wilden hebben over alles en iedereen. Zij zouden het allemaal oplossen. Maar we merken in bedrijven die vernieuwing zoeken dat het steeds minder gaat om “de baas spelen” maar net om “een leider zijn”. Een echte leider hoeft niet alle macht bij zichzelf te centraliseren. Hij kan autonomie en verantwoordelijkheid leggen bij anderen. Ik zie in veel bedrijven die we begeleiden hoe de leiders de teugels meer durven loslaten en ook zelfsturende teams in het leven roepen. Omdat ze zien dat dat meer energie resorteert en meer resultaat geeft.’
Natuurlijk leiderschap
Een authentiek leider kwelt zichzelf niet met de idee dat hij het allemaal moet weten. Hij weet maar al te goed dat complexe tijden om complexe antwoorden roepen en dat hij daarvoor een beroep mag en moet doen op de knowhow van anderen. Maar hij houdt de kudde wel bijeen en zorgt ervoor dat ze één richting uitgaan. Elke Geraerts omschrijft een leider als iemand die anderen in beweging kan brengen en motiveren om bepaalde dingen te doen, hem of haar te volgen en te steunen. “Hij behoudt de helikopterview en weet op het juiste moment knopen door te hakken”, zegt ze. “Hij durft ook een nieuw soort lef of moed te demonstreren, door beslissingen te nemen die niet altijd even populair zijn, maar wel een duurzaam effect resorteren. Maar het is ook cruciaal dat een leider aandacht heeft voor datgene wat mensen motiveert, wat hen energie geeft. Mensen floreren niet bij te veel controle, maar wel bij een zekere graad van autonomie. Een echte leider straalt dus zeker ook vertrouwen uit naar zijn medewerkers toe.”
Volgens haar kun je leiderschap ook niet ‘spelen’, het is geen rol die je opneemt, maar wel iets wat je bent. Neurowetenschappers van de Wake Forest-universiteit hebben met MRI-scans aangetoond dat het werkgeheugen (de prefrontale cortex) bij natuurlijke leiders aantoonbaar sterker is. Wat niet wegneemt dat je werkgeheugen plastisch is en dus kan evolueren, en je het vermogen tot leiderschap in jezelf dan ook actief kan trainen, benadrukt ze. Er zijn dan ook tal van cursussen om het nieuwe leiderschap in jezelf te stimuleren.
