Welk soort leider zoeken we?

Veiligheid en vertrouwen

Ook voor Joost Callens, bedrijfsleider van het bouwbedrijf Durabrik, gaat het leiderschap van de toekomst over de vraag hoe je mensen rond een doel en missie kunt samenbrengen. En daar komt volgens hem visie, charisma en hart bij kijken om mensen te kunnen inspireren, coachen en sturen. Met leiderschap associeert hij ook passie, gedrevenheid, authenticiteit en kwetsbaarheid, zoals hij uitlegt in zijn boek De kwetsbare leider. “We zoeken over het algemeen krachtige leiders en die daadkracht is inderdaad ook fantastisch”, legt hij uit. “Als ik een ruimte binnenkom, dan vul ik de ruimte ook. Dan ben ik present. Maar leiderschap gaat ook over empathie en verbinding. Ben ik in staat om vanuit zorg eerst verbinding te leggen, empathisch te voelen wat er nodig is, en dan pas te komen met daadkracht? Als je alleen verbinding toont, zal het team overnemen. Maar als je te snel tot daden overgaat zonder verbinding te maken met de mensen en hun noden, dan krijg je je team niet mee.” Voor Callens is sterk zijn iets anders dan ‘in je kracht staan’. “We hebben geen leiders nodig die zich altijd sterk tonen, dat is een illusie”, merkt hij op. “Door je altijd sterk te tonen, word je tot overmoedig, onbezonnen gedrag aangezet en ga je fouten maken. We hebben leiders nodig die authentiek durven zijn en daarin hun kracht vinden. Mensen die zowel hun kracht als hun kwetsbaarheid durven tonen, hun kennis en hun niet-weten. Als je het niet weet of twijfelt tussen een aantal opties, is het goed je team er actief bij te betrekken: help mij eens. Dat kan de dynamiek en het vertrouwen tussen mensen bevorderen.”

Vertrouwen creëren is ook volgens cultureel antropoloog Simon Sinek een sleutelwoord voor leiders, omdat dit een van de basisgegevens is die zorgen voor veiligheid. Je krijgt vertrouwen in een leider als je je herkent in zijn visie, in zijn normen en waarden. Daarom, zegt Sinek, moet bij een project ook absoluut over de waarom-vraag gesproken worden: waarom doen we dit? Wat is ons uiteindelijke doel? Wat is onze missie? Als je gelooft in iemands missie, zul je hem blijven volgen, zelfs als hij eens een fout maakt. “Een leider moet in een groep vertrouwen, veiligheid en veerkracht kunnen creëren”, vat Elke Geraerts het samen. En dat geldt volgens haar voor alle type leiders, of het nu om een bedrijfsleider, schooldirecteur, ouder of politicus gaat.

We want it all

In de politiek heb je natuurlijk een net iets groter en complexer ‘bedrijf’ te runnen dan wanneer je aan het hoofd staat van zeg maar een verffabriek of een bloemenzaak. En kiezers achter je missie scharen vergt een heel eigen spel, waarbij de zin voor nuance vaak ver te zoeken is. Politieke leiders zetten zich vaak vast in een gepolariseerd of-of-denken. Je kan kiezen: of alle grenzen dicht, of tolerantie ten top. Of opkomen voor eigen verantwoordelijkheid, of opkomen voor solidariteit. Of voor economie, of voor ecologie. In het huidige politieke landschap moet elke partij zijn boodschap eenduidig neerzetten om kiezers achter zich te kunnen scharen. Maar zijn we met die eenduidigheid eigenlijk wel gediend? En is eenduidigheid in deze complexe wereld nog wel een optie? Willen we het uiteindelijk niet allemaal: én veiligheid ervaren en toch vrij blijven. En stabiliteit voelen, maar ook ruimte voor vernieuwing en verandering. En langetermijnperspectief en consistentie, met de mogelijkheid van een onverwacht experiment. Daarom drukt filosoof en managementconsultant Ivo Brughmans in zijn nieuwe en gelijknamige boek ook op het groeiende belang van paradoxaal leiderschap. Daarmee bedoelt hij een leider die schijnbaar tegenstrijdige aspecten in zijn beleid omarmt. Eenduidige keuzes geven duidelijkheid en houvast, maar zijn volgens Brughmans niet het antwoord op wat we in de toekomst nodig zullen hebben. “Nieuwe leiders worden juist uitgedaagd om zogenaamde tegenstellingen te gaan verenigen, niet per se in een compromis, zoals we dat nu meestal kennen, maar in een antwoord dat beide tegenstellingen overstijgt”, zegt hij. “We zullen dus in termen van en-en moeten denken. Hoe kun je én veiligheid stimuleren én openheid? Hoe kun je door eenzelfde maatregel én ecologisch én economisch denken? Om de huidige wereldthema’s aan te pakken, zullen leiders moeten leren laveren tussen zogenaamde tegenstrijdigheden en zullen ze de angst om daardoor inconsistent te lijken moeten loslaten.”

Meer lezen?

Tom in alle staten, Tom van de Weghe, Borgerhoff & Lamberigts (september 2016)
Het nieuwe mentaal, Elke Geraerts, Lannoo (september 2016).
Paradoxaal leiderschap, Ivo Brughmans, Boom (september 2016).
Een voor allen, allen voor een, Simon Sinek, Business Bibliotheek (2014).