Vind je kracht in crisis
‘Never waste a good crisis,’ zei Churchill na de Tweede Wereldoorlog. In elke crisis zit een kans. Maar hoe zit dat eigenlijk als je – zoals nu – van de ene crisis naar de andere hobbelt? Geldt dat adagium dan ook, of worden we langzamerhand platgeslagen?
Tekst Katrien Elen
Sinds de bankencrisis van 2008 lijkt er maar geen einde aan te komen: we krijgen hier in West-Europa de ene crisis na de andere over ons heen. Van de terreuraanslagen ging het naar een vluchtelingencrisis. Toen kwam de pandemie, “de belangrijkste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog”, aldus experts. Nog voor we goed en wel op adem waren gekomen, viel Rusland Oekraïne binnen en belandden we in een energiecrisis met gigantische gevolgen voor de koopkracht. En dan is daar nog de klimaatcrisis, een crisis waarvoor al langer dan vandaag wordt gewaarschuwd, maar waarvan de gevolgen de laatste jaren ook in onze contreien steeds tastbaarder worden: extreem stormweer begin 2020, de allesverwoestende overstromingen in de zomer van 2021, en de aanhoudende droogte in 2022. Onze samenleving kreeg de afgelopen jaren heel wat op haar bordje. En het ziet er niet naar uit dat er snel een einde zal komen aan deze keten van crisissen. Alleen al wat de energiecrisis betreft waarschuwde premier De Croo voor “vijf moeilijke winters”, en als je weet dat de gevolgen van CO2-emissies zich met maar een paar decennia vertraging laten voelen, zal de klimaatopwarming sowieso nog tientallen jaren spelen, zelfs al zouden we de uitstoot van vandaag op morgen een halt toeroepen. En ook dat dreigt een keten van oorzaak en gevolg in gang te zetten: van klimaatvluchtelingen over hongersnoden tot nieuwe virussen. Voor het eerst in de moderne geschiedenis lijkt het er sterk op dat de jongeren van nu het slechter zullen hebben dan hun ouders.
Clusterf*ck
We kunnen zo nog even doorgaan, maar het punt is wel duidelijk: in plaats van in een welomlijnde crisis met een begin en einde leven we in een wereld waarin verschillende crisissen simultaan plaatsvinden en elkaar in sneltempo opvolgen. Bovendien werken ze op elkaar in. ‘We beleven een cluster van crisissen, ook wel eens een clusterf*ck genoemd,’ zegt veranderingspsycholoog en trendanalist Herman Konings daarover. ‘Dat maakt het verwarrend. Covid-19 was in vergelijking nog helder: we konden de impact van de maatregelen voorspellen. Als er meerdere crisissen tegelijk plaatsvinden en met elkaar interageren is dat niet langer zo.’ Marijke Leys, psychotherapeute en oprichter van het Voice Dialogue Instituut, deelt die analyse: ‘Tijdens de pandemie wisten we wat we moesten doen om onszelf te beschermen. Nu ligt dat anders. Mensen weten zelfs niet meer hoeveel hun volgende energiefactuur zal bedragen. Daardoor krijgen we het gevoel dat we de controle helemaal kwijt zijn.’ Dat laatste nuanceert ze meteen, het leven is immers niet maakbaar: ‘Dat we controle over het leven hebben is sowieso een illusie. Maar het idee dat we het allemaal toch een beetje in de hand hebben, helpt wel om het draaglijk te houden. En dat beeld staat nu zwaar onder druk.’
De toestand is complex, dat staat vast. Maar moeten we de ernst van de situatie toch niet relativeren? We leven hier niet in Oekraïne. Er vallen geen bommen op onze hoofdstad, en al evenmin leidde de droogte van afgelopen zomer tot hongersnood in ons land. En voor mensen die het echt moeilijk hebben, bestaan er hier in België een pak sociale vangnetten. ‘De meerderheid hier kan het aan,’ zegt Konings. ‘Al moeten steeds meer mensen beroep doen op de voedselbank, toch blijft dat een niche. Maar hoelang blijft het nog duren? Dat is de grote vraag. Daar zit de angst: in de onzekerheid. En zoals we weten van ouders van vermiste kinderen, is onzekerheid een vreselijke emotie. Niet voor niets ervaren die mensen een soort van opluchting als hun zoon of dochter wordt gevonden, ongeacht de afloop.’
