Welk soort leider zoeken we?
In Amerika is de kogel door de kerk: Trump wordt president. Dat en het politieke debacle dat eraan voorafging, laat ons ook in Europa achter met de vraag: welke leiders zoeken we nu eigenlijk? In tijden van onzekerheid kijken we maar al te graag omhoog voor heil. Ook bedrijven in crisis hopen op een sterk bewindspersoon. Maar wat is een goede leider? Verwachten we niet te veel van hem of haar? En is er niet ook zoiets als persoonlijk en collectief leiderschap? Een zoektocht naar de juiste persoon om de kudde naar de stal te leiden.
Tekst Anne Wislez— Illustratie Eugenia Loli
Als het niet zo ernstig was, hadden we het kunnen bekijken als een smakelijke realityshow. Hoe bijna karikaturale figuren als Bernie Sanders, Hillary Clinton en vooral Donald Trump gestreden hebben om de plaats van de machtigste persoon ter wereld. Een beetje nuchtere mens kijkt bedenkelijk toe: welke sterveling is die baan eigenlijk waard? Wie kan zichzelf met recht en reden bekwaam voelen om zich de machtigste ter wereld te noemen …? Gelukkig moet een kandidaat dat niet in zijn eentje uitmaken en mag een heel volk daar mee over beslissen. Dat is, als dat volk tenminste zelf weet wie het bekwaam vindt en wat het van een leider verwacht. Want als de grond onder onze voeten heet wordt, durven we zelf ook eens onrustig heen en weer te schuifelen, twijfelend tussen een wijze, innovatieve of harde hand. En in die twijfel zijn we soms bereid om risico’s te nemen waarvan we de gevolgen nauwelijks kunnen inschatten.
Die gekke Amerikanen
‘Wanneer ik de Amerikanen bezig hoorde, viel het me op dat ze vooral een niet-klassieke presidentskandidaat zoeken. Ik zou bijna durven zeggen: hoe minder ervaren, hoe beter. Hoe minder hij of zij komt uit het bestaande politieke systeem – dat ze allemaal bestempelen als rot en corrupt – hoe meer kans hij maakt’, vertelt VRT-journalist Tom Van de Weghe, die tijdens de verkiezingskoorts de verschillende staten van Amerika doorkruiste en zijn verslag vereeuwigde in zijn nieuwe boek Tom in alle staten. ‘Mensen zoeken als leider duidelijk een anti-establishmentfiguur, een luis in de pels. Het bestaande systeem werkt niet, dus gaan we voor iets anders. En ze zijn bereid daar wat voor te riskeren. Ach, waarom niet, erger kan het niet worden. Dat laatste is natuurlijk perceptie, want Amerika is er onder Obama wel degelijk op vooruitgegaan. Maar niet genoeg. Ik heb veel ongenoegen, boosheid en frustratie gevoeld tijdens mijn rondreis. Mensen voelen zich onzeker, angstig, met alles wat er in de wereld gebeurt. Ze zoeken zondebokken en duidelijke oplossingen.’
Eigenlijk voelen mensen zich door de huidige machthebbers onvoldoende vertegenwoordigd en zoeken ze iemand die luidop durft te zeggen wat ze denken. ‘Trump speelt dat ook uit. I am your voice, zegt hij. Hij schuwt politieke correctheid, gebruikt heel krasse taal, en dat wordt gepikt’, zegt Van de Weghe. ‘Ook Bernie Sanders, een heel ander type leider, kanaliseerde die gevoelens van ongenoegen. Sanders zette ook rechtlijnigheid neer. Mensen zoeken in een leider iemand die consequent is, transparant. Ze hebben een hekel aan dat achterkamergedoe, die geheimdoenerij, dat constante schipperen dat traditionele politici neerzetten. Clinton vinden ze daarom te gemaakt, te fake. Mensen vertrouwen dat niet meer. Zij vertegenwoordigt te veel Het Establishment dat mensen niet meer willen.’
