Je ouders vergeven, wat betekent dat eigenlijk?

Is vergeven verzoenen? De pijn loslaten? De spons vegen over het verleden? Hoe meer je vergeving probeert de definiëren, hoe meer nuances er aan het begrip blijken te zijn. Vergeving raakt vele facetten van een relatie en van jezelf. Maar één ding is zeker: als je hebt kunnen vergeven, kan je weer verder.

Tekst Anne Wislez

Je vader pakte je soms fysiek hard aan en je moeder kwam niet tussenbeide. Je moeder is al sinds je jeugd jaloers op jou en heeft je levensplezier onderhuids altijd gefnuikt. Je beide ouders waren te druk met hun werk om zich om jouw diepere noden te bekommeren… Er zijn honderd­eneen gezinssituaties die je met een vaag of juist scherp gevoel van tekort, wrok en kwaadheid kunnen achterlaten. Gevoelens die een muur optrekken tussen jou en je ouders. Die steeds weer dezelfde wrijving, woordentwist of koelte veroorzaken. Die beletten dat je open en spontaan met elkaar kan omgaan, of die zelfs maken dat je elkaar nauwelijks nog ziet.

‘Een vriendin die je verraden heeft of een ex met wie je geen kinderen hebt uit je leven bannen gaat nog’, zegt Kato (34), die al zeven jaar in onvrede leeft met haar ouders omdat ze bepaalde keuzes in haar leven niet respecteerden. ‘Maar als het je ouders zijn dan blijft dat willens nillens aan je knagen. Je blijft ergens toch wachten op een teken van verzoening. Ik ben toch je kind, weet je wel. Ik neem het hen bijzonder kwalijk dat ze hun principes belangrijker blijven vinden dan mijn geluk. Dat kan ik niet zomaar naast me neerleggen. Maar het feit dat we elkaar daardoor niet meer zien, en ook mijn kinderen hun grootouders niet, is voor mij net zo moeilijk om te aanvaarden.’

Het grote loslaten

Hopen op verzoening. Een mild gebaar. Een sorry, een uitleg, hoe klein ook. Soms is er niet veel nodig om opening te creëren voor vergeving. Vergeven is de hoop loslaten dat het anders kon of moest zijn. Het is het loslaten van de boosheid, de beschuldigingen, het slachtofferschap, de wrok, soms het eigen grote gelijk – en vooral van de pijn en het verdriet die ontstaan zijn, niet enkel door wat er gebeurd is, maar ook door de afstand die het gebeuren veroorzaakt heeft.

‘De essentie van vergeving is dat je loslaat wat tussen jou en je ouders stond, waardoor je daarna samen weer verder kan’, zegt Peter Rober, klinisch psycholoog en gezinstherapeut bij Context, centrum voor relatie-, gezins- en sekstherapie van het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven. ‘Iets verwerken, een plek geven, je verzoenen… Het zijn allemaal aspecten van het vergevingsproces, maar vergeving gaat vooral om iets wat de ander je heeft aangedaan en de beslissing om je wrok daarrond los te laten, ten voordele van de verbinding die er daarna weer kan zijn. Iets verwerken of een plaats geven kan je op jezelf doen, vergeving heeft altijd een relationele kant.’

‘Ik kon niet accepteren dat mijn moeder mijn jeugd verpest had door haar depressies. Als ik erop terugkeek had ik vooral het gevoel dat ze zich een stuk aangesteld had, dat ze door haar ziekte vooral de aandacht van mijn vader en het hele gezin had opgeëist. Ik weet al mijn latere problemen in mijn leven ook aan haar’, vertelt Nadya (42).

‘En natuurlijk was er een verband: ze heeft me veel ontnomen als kind, veel kansen, veel basis, veel zelfvertrouwen. En toch, nu ik ouder ben en in therapie ben gegaan, heb ik het verleden eindelijk kunnen accepteren. Het was wat het was, daar valt nu niks meer aan te veranderen. En mijn moeder moest ook maar roeien met de riemen die ze had. Ik wilde vooral niet dat het verleden mijn heden nog langer in een wurggreep hield. Ik wilde weer verder met mijn leven. Haar vergeven was daar een onderdeel van.’

‘Het begon met een gesprek dat ik had met mijn vader, op een dag dat ik met hem naar het ziekenhuis ging voor een onderzoek en we lang moesten wachten. Ik vertelde hem hoe ik me als kind gevoeld had, hoeveel impact mama op me had gehad. Vreemd genoeg luisterde hij, iets wat hij zelden had gedaan. Het heeft hem doen nadenken, zei hij achteraf. Hij zag ook hoe hij te veel op mama gericht was geweest, al die jaren, en te weinig op ons. Hij legde me ook een aantal dingen uit over mama’s kindertijd. Zijn woorden waren als zalf op de wonde. Echte verontschuldigingen heb ik niet gehad, maar die toenadering en het luisterende oor hebben me veel milder gestemd.’

Onvergeeflijk

Vergeven kan je niet forceren. Het gaat dan ook niet om een kleinigheidje dat je een beetje geïrriteerd heeft en na een tijd overwaait. ‘Vergeving gaat om iets wat je diep in je wezen geraakt heeft. Vaak gaat het om iets waarbij je grenzen herhaaldelijk overschreden zijn’, zegt Rober. ‘Vanuit de loyauteit naar onze ouders toe zetten we de kwaadheid die we als kind daarover zouden kunnen voelen heel snel opzij. Zelfs zo dat je de kwaadheid misschien ook als volwassene niet voelt en ze zich eerder vertaalt in een bepaalde afstand die je neemt. En toch, als een grens telkens opnieuw overschreden wordt, dan wordt het iets hardnekkigs wat moeilijk te vergeven valt.

Volgens de Franse filosoof Jacques Derrida is vergeven trouwens maar echt vergeven als het gaat om iets wat onvergeeflijk is. ‘Voor joden is collaboreren met de nazi’s onvergeeflijk en toch slaagde de joodse ex-vriendin van Heidegger erin om hem te vergeven dat hij gecollaboreerd had. De ene kan dat, de andere niet. Ik geloof dat sommige gebeurtenissen voor iemand ook echt onvergeeflijk kunnen zijn. Je kan wel de intentie hebben om iemand iets te vergeven, bijvoorbeeld de ontrouw van je partner, om dan bij het verder samenleven te ontdekken dat je het toch niet kan. Vergeven is niet evident. Als het evident was zou het volgens mij niet om vergeving gaan.’

Vergeving kan ook eenmalige trauma’s betreffen die zo diep snijden dat er een blokkering in je hart ontstaat. ‘Stel dat je kinderen bij je ouders logeren en daar een brand uitbreekt waar een van de kinderen in blijft, een drama’, zegt Rober. ‘Hoe irrationeel ook, je kan het je ouders niet vergeven. Maar vergeving heeft ook te maken met durven kijken naar jezelf. Misschien projecteer je je eigen schuldgevoelens op hen? Misschien kan je het jezelf niet vergeven? Of misschien speelt er nog een ander gevoel mee, zoals de kwelling: “als ik je dit vergeef, dan lijkt het alsof ik mijn kind loslaat, en dat zal ik nooit doen”.’ Vergeving raakt aan een waaier van emoties.