Tijd voor vriendschap

‘Vertel me wie je je vrienden zijn en ik zeg wie je bent’, zo luidt het oude gezegde. Maar wat is vriendschap precies? Waarom hebben we vrienden nodig? En wat maakt de ene vriend tot een blijver en de andere niet?

Tekst: Sigyn Elst

 

‘Een vriend moet voor mij warmte uitstralen, begrip tonen en steun geven’, antwoordt Caroline (51) als ik aan enkele vrienden en kennissen vraag wat de essentie is van vriendschap. ‘Jezelf kunnen zijn, elkaar vertrouwen en zowel de goede als de mindere momenten kunnen delen’, zegt Aischa (32). ‘Echtheid en oprechtheid’, vindt Farah (50). ‘Al kan dit laatste confronterend zijn, maar echte vrienden slagen erin om oprecht te zijn en je toch in je waarde te laten, met al je mooie en vervelende kantjes’, zegt ze. Het doet me denken aan een kaartje dat ik zelf ooit kocht maar uiteindelijk niet verstuurde: A friend is someone who likes you even though he knows you. Af en toe kom ik het nog eens tegen in een oude doos. Meer dan twintig jaar later is er nog altijd dat ene karaktertrekje waar mijn vriend en ik zo verschillend in zijn, maar daarnaast is er zoveel meer dat ons tot op vandaag verbindt. Want daar gaat het om in vriendschap: ik zie jou, ik neem je zoals je bent, ik spiegel je maar veroordeel je niet. ‘Vriendschap gaat over bevestiging en daarom is er best veel om te doen’, zegt Beate Volker, die als sociaal psychologe aan de universiteit van Utrecht onderzoek doet naar vriendschappen. ‘Het is een heel belangrijk aspect voor de vorming van je identiteit.’

 

Geven en nemen
Als er iets is dat corona ons geleerd heeft, is het wel dat we onze vrienden missen als we plots van hen worden afgesneden. Wat maakt dat we vrienden zo nodig hebben? ‘Enerzijds is dat omdat we via hen mensenkennis opdoen, anderzijds omdat ze onze behoefte om ons te verbinden kunnen bevredigen, en we bij hen ook een deel van onze huidhonger kunnen stillen’, zegt psychologe en relatietherapeute Chloé De Bie, auteur van En ze leefden nog lang en gelukkig. ‘Toch is er in de psychologie ook de social exchange theory die zegt dat we voor alles een soort kosten-batenanalyse maken. Misschien klinkt het wat ontnuchterend, maar ook voor vrienden geldt dat we kiezen voor mensen die ons iets opbrengen. Als jij altijd een luisterend oor bent voor je vriendin, maar zij is er niet als jij haar nodig hebt, ga je je vragen stellen. Onbewust kiezen we voor vrienden van wie we ook iets verwachten. Dat hoeft niet per se in hetzelfde domein te zijn. Vriendschap kan ook betekenen dat jij mij meeneemt naar de leukste feestjes en ik jou iets teruggeef op vlak van emotionele steun.’

Uit onderzoek blijkt dat de meeste volwassenen ongeveer drie hechte vrienden hebben. ‘Dat zijn de mensen die belangrijk voor ons zijn en met wie we persoonlijke dingen kunnen bespreken; je vertrouwt hen, voelt je door hen gezien, kortom met die mensen voel je je helemaal in je comfortzone’, zegt Beate Volker. Daarrond zit een bredere schil van mensen: de mensen die je uitnodigt voor je verjaardagsfeest, zeg maar. ‘Het belang van die kring is niet te onderschatten. Die bredere kring mensen geeft je het gevoel dat je bij een groter geheel hoort. En dat gevoel en besef zijn belangrijk. Vaak haal je bij hen ook je informatie over allerlei nieuwe dingen. Met enkel je kleine bubbel van vrienden ben je wat dat betreft soms wat sneller rond.’

 

Niet exclusief
Tijdens haar onderzoek naar sociale netwerken en vriendschap bij volwassenen ontdekte Beate Volker dat we niet volledig vrij bepalen met wie we omgaan en wie onze vrienden zijn. ‘Daar moeten we een sociologische kanttekening bij maken want we zien dat wanneer het systeem verandert, ook je sociale netwerk verandert, wat automatisch impact heeft op vriendschappen. Dat was heel zichtbaar in Oost-Duitsland ten tijde van de omwentelingen daar (Volker werd geboren in Duitsland en studeerde in Heidelberg voor ze naar Utrecht verhuisde, red.). In de DDR was één op 170 mensen lid van de geheime politie, maar in de hoofden van de mensen stond er achter elke hoek mogelijk wel iemand die je kon verklikken. Iedereen was daarom ontzettend behoedzaam over wie te vertrouwen en met wie om te gaan. Dat maakte de netwerken van mensen zo klein dat mensen zowel over politiek als over gevoelskwesties met dezelfde personen gingen praten. Dat is een groot verschil met de vriendschappen in vrije maatschappijen waar je met de ene vriend over politiek praat, en met andere vrienden over muziek of sport terwijl er nog andere zijn bij wie je je hart kunt uitstorten.

Ondanks het meer gefragmenteerde kan vriendschap qua intensiteit toch dicht aanleunen bij een romantische relatie. Het verschil is dat een vriendschap niet exclusief is. Mensen kunnen meerdere vrienden hebben en zich door een vriend gezien voelen in slechts een deel van hun identiteit. Een liefdespartner heb je natuurlijk niet om enkel over muziek te praten of enkel een passie te delen voor wijnproeverij. Een partner krijgt het hele pakket en dat is voor vrienden niet per se het geval.’

 

LEES VERDER IN PSYCHOLOGIES, NU IN DE WINKEL …