Zen…? Niks voor mij

‘Er zijn momenten in het leven waarop rust niet mogelijk of zelfs wenselijk is. Per se een bepaalde staat van zijn willen bereiken zonder daarin te slagen, brengt alleen maar onrust en onzekerheid teweeg’ – Jacques Arènes, psycho-analyticus

Maar volgens psychiater Stéphanie Hahusseau, auteur van heel wat boeken over emoties, is de promotie van rust, stilte en minimalisme typerend voor de schizofrenie van de wereld waarin we leven. Want terwijl we massaal oplossingen aangereikt krijgen om het rustig aan te doen, wordt ondertussen nog steeds de lofzang gezongen van drukte, competitie, winst en permanente news feeds. De maatschappij sleept ons dus massaal en collectief mee in zeg maar een stroming naar rechts, terwijl ons voortdurend persoonlijke middelen en soms betuttelend adviezen worden aangereikt om in dit alles toch maar naar links te gaan. Een op z’n minst tegenstrijdige situatie. Dat bevestigt ook psycho-analyticus Jacques Arènes, auteur van boeken over zingeving. ‘We leven in een gulzige tijd. In die stroming naar steeds meer krijgen we ook technieken aangereikt om niet te verzuipen en wat afstand te nemen, maar vooral om vol te houden in de mallemolen en ervoor te zorgen dat we er daarna weer volle bak tegenaan kunnen gaan.’ Hij maakt daarom graag een onderscheid tussen technieken en middelen die helpen om met de huidige wereld om te gaan, en het promoten van een bepaalde levensfilosofie die van rust en evenwicht een nieuw dogma maakt. ‘Ik ben uiteraard niet tegen rust, en ik ben niet voor onrust en stress’, zegt hij, ‘maar als een mogelijkheid een dominante tendens wordt en zich als levenswet gaat opdringen, kan dat een pervers kantje krijgen. Er zijn momenten in het leven waarop rust zeer waardevol is en herstel kan bieden, en andere momenten waarop die rust gewoonweg niet mogelijk of zelfs wenselijk is. Per se een bepaalde staat van zijn willen bereiken zonder daarin te slagen, brengt bovendien alleen maar onrust en onzekerheid teweeg.’

De mens, een onrustig wezen

Carolyn, 38 en lerares Engels, heeft allerlei technieken uitgeprobeerd om zichzelf te centeren en tot rust te brengen. Zonder resultaat. Noch qi gong (‘dodelijk saai), noch visualisatietechnieken (‘veel te ingewikkeld, lukt me niet’) hebben haar hyperactiviteit enigszins kunnen kalmeren. ‘Het is mijn arts-homeopaat die me gerustgesteld heeft door me te zeggen dat ik rust idealiseerde en dat ik eigenlijk op zoek was naar een manier om me van mijn perfectionisme te bevrijden. Hij voegde eraan toe dat ik mijn grenzen en tekortkomingen moest aanvaarden en dat ik mijn aandacht moest richten op alles wat me deugd deed in mij en rondom mij.’

En daar gaat het inderdaad om: dat niemand zichzelf forceert om ergens in een – te brede of te nauwe – mal te passen. Geen enkele ernstige therapeut beoogt bij zijn cliënten overigens totale rust of totaal evenwicht. Het zou volledig indruisen tegen wat we weten van de menselijke psyche. ‘Rust en evenwicht is een staat van illusie, iets onhaalbaars’, bevestigt psychiater Stéphanie Hahusseau. ‘De mens is psychologisch en psychisch “rusteloos”. We worden nu eenmaal gedreven door impulsen, door conflicten. We zijn ons er bijvoorbeeld volledig van bewust dat we sterfelijk zijn, hoe zouden we met zo’n besef rustig kunnen blijven?’ Arènes zegt hetzelfde: ‘Conflict maakt deel uit van ons psychisch functioneren. Ons menselijk verlangen is per definitie conflictueus. Het lijkt me gevaarlijk om te willen ontsnappen aan dit interne conflict. Het zoeken naar genot dat continu indruist tegen de realiteit maakt dat ons leven een voortdurende zoektocht is naar oplossingen, naar compromissen, naar evenwicht dat altijd tegelijk instabiel is.’