Zen…? Niks voor mij

‘Het is niet altijd het teveel aan werk dat tot burn-out leidt, maar de bovenmenselijke kracht die het vraagt om je ‘met de glimlach’ aan te passen aan een moeilijke of zelfs onrechtvaardige situatie’ – Anne-Marie Benoît, psychotherapeute

Foute zen in de werkomgeving

Het is waarschijnlijk binnen de professionele context dat een geforceerde kalmte of zen-gerelateerde boodschap de meeste frustratie of agressieve reacties uitlokt. De Franse sociologe Danièle Linhart , gespecialiseerd in de evolutie van werk en werkgelegenheid, veroordeelt wat zij noemt een soort “cool management”, dat ontspannen en met de glimlach, vlotjes en goed gehumeurd, doet alsof er niets aan de hand is. Volgens de sociologe hebben bazen niet enkel impact op hun medewerkers door de verdeling van de taken die ze moeten verrichten, maar leggen ze hen ook een boel technieken op (zoals coaching, relaxatiecursussen, …) met de bedoeling hen te verleiden tot de door hen gewenste aanpak. Met andere woorden: in ruil voor al dit moois – lees persoonlijke coaching, groene werkomgeving en mindfulness of yoga tijdens de middagpauze – moeten ze zich zen gedragen en gezwind doorwerken – het liefst zonder al te veel ophef.

In die werkcontext worden eerlijke kritiek of bevrijdende conflicten over het algemeen slecht bekeken en gaat men ervan uit dat het beter is om je woede te beheersen. Het moet dus vooral leuk en beheerst blijven, alle ongewenste emoties moeten worden weggefilterd. Maar die filosofie heeft een prijs: door het conflict te internaliseren vecht de werknemer een gevecht uit in zichzelf, in plaats van zijn ongenoegen of misschien terechte opmerkingen te uiten. ‘En dat is wat leidt tot burn-outs’, zegt psychotherapeute Anne-Marie Benoît. ‘Het is niet altijd het teveel aan werk dat tot opbranding leidt, maar de bovenmenselijke kracht die het vraagt om je aan te passen aan een moeilijke of zelfs onrechtvaardige situatie, terwijl je verondersteld wordt de controle en de glimlach te behouden. Wat je dan ook doet – totdat je crasht.’

Charles Rojzman, Franse psycho-socioloog en filosoof die het concept van de sociale therapie ontwikkeld heeft, merkt op dat het geweld dat we tegenwoordig ervaren in onze samenleving en in onze persoonlijke relaties, grotendeels voortkomt uit het feit dat we niet geleerd hebben om conflict te hanteren. Voor hem is conflict juist een manier om de ander te ontmoeten, en onszelf daarvan weerhouden maakt dat we dat niet meer kunnen doen, wat aanleiding is tot frustratie en geweld. ‘In de werksfeer dient het benadrukken van kalmte, sereniteit en positiviteit vooral het vermijden van sociaal conflict’, concludeert ook therapeut Jacques Arènes. En dat kan Nic, 29 jaar en bio-ingenieur, alleen maar bevestigen. Hij stelde de nieuwe organisatiemethode van zijn dienst in vraag die hem contraproductief leek in het beheren van tijd en data. ‘De directeur heeft me er openlijk van beschuldigd geen teamgeest te hebben en toen ik me in de discussie een beetje – ik zeg een béétje – liet meeslepen, zei hij me dat mijn houding onaanvaardbaar was. Ik ging inwendig door het lint, ik had het gevoel alsof ik een kleine jongen was die een standje kreeg van de directeur op school! Ook al stond hij daar rustig en met de glimlach, ik ervoer zijn reactie als een daad van pure agressie.’