Bestaat er zoiets als een Europese identiteit?

‘Nagaan wat een Europeaan is, lijkt me weinig zinvol, maar wel of mensen zich Europeaan voelen en wat dat met hen doet. Je kunnen identificeren met een groep heeft waarde op zich’ – Orhan Agirdag, onderzoeker aan de KU Leuven

Een subjectief gevoel van belonging

Voor socioloog, pedagoog en onderzoeker Orhan Agirdag van de KULeuven is de Europese identiteit willen definiëren daarom ook vrij nutteloos. ‘Objectief proberen invullen wat een Europese identiteit wel zou kunnen inhouden, is volgens mij een onmogelijke opdracht’, zegt hij. ‘Je kan natuurlijk aardrijkskundige, historische en culturele grenzen bepalen en beslissen dat alles wat daar buiten valt “niet Europees” is, maar dat strookt niet met de praktijk. Elke poging om dat te doen, loopt volgens mij stuk en sluit de facto andere Europeanen uit die zich niet in die definitie herkennen.’ Wat volgens hem wél interessant is om te onderzoeken, is of je je Europeaan voélt en wat dat met je doet. Jezelf Europeaan voelen en jezelf identificeren met anderen uit een groep heeft waarde op zich. Het maakt bijvoorbeeld dat je je kan scharen achter solidariteitsacties of niet.

Er bestaat overigens onderzoek naar wie zich met Europa identificeert en wie niet of minder. ‘Zo voelen bijvoorbeeld meer Belgen zich Europeaan dan Britten, meer Turken dan Marokkanen, meer jongeren dan ouderen, maar ook meer mannen dan vrouwen’, kaart Orhan Agirdag aan. ‘Je ziet ook dat hogeropgeleiden en mensen uit sociaal hogere klassen de Europese identiteit meer voelen dan individuen uit lager opgeleide bevolkingsgroepen.’

Vroeg begonnen…

Je kan je overigens heel Belg voelen, of heel Vlaming, en tegelijk heel Europeaan, blijkt uit het onderzoek van Agirdag en collega’s. Of je je verbindt met de Europese identiteit kan te maken hebben met je opvoeding maar ook met je ervaringen. Wellicht ontwikkel je makkelijker een gevoel van Europese belonging als je als Erasmusstudent in een ander land gestudeerd hebt of als je voor je werk regelmatig over de grens moet. ‘Dat bewustzijn kan beïnvloed zijn door je ervaringen, door je thuissituatie, door de mate waarin je geïnformeerd bent over Europa of niet. Dat Belgen zich makkelijker Europeaan voelen, kan te maken hebben met onze ligging, met het feit dat we de hoofdstad van Europa zijn… Maar wetenschappelijk is dit alles nooit onderzocht’, aldus Agirdag. Wat wel opvallend is, zo zegt zijn onderzoek op kinderen van 10 tot 12 jaar, is dat de gendergap en de sociaal-economische gap in het Europees bewustzijn al genoteerd wordt op die jonge leeftijd en daarna nog maar weinig verandert. De trans-Europese identiteit wordt niet alleen via schoolprogramma’s doorgegeven, maar ook via de ouders thuis en nestelt zich dus al heel vroeg.