Sproetjes vinden we schattig en leuk, maar “echte” pigmentvlekken wil niemand. Ze ontstaan door een overdosis zon, hormonen en zelfs vervuiling. Mensen met donkere of net lichte vlekken in het gezicht worden zelfs gestigmatiseerd. Gelukkig bestaan er producten die even efficiënt zijn als medicatie!
Of een “vlek” nu op een kledingstuk zit, op een blad papier of een muur, we proberen ze altijd weg te halen. Vlekken symboliseren iets ongewensts, iets vies. Als zo’n onregelmatigheid iemands teint aantast, heeft dit gevolgen. ‘We hebben een grootschalige studie uitgevoerd naar dit onderwerp. Die toont aan dat een op de twee mensen wereldwijd een pigmentstoornis heeft. Dat is ontzettend veel. We leven natuurlijk steeds meer in een digitale, visuele maatschappij, waardoor de impact op de levenskwaliteit op deze mensen aanzienlijk is. Ze worden gestigmatiseerd’, zegt professor Thierry Passeron, hoofddermatoloog van het Universitair Ziekenhuis van Nice en expert terzake. ‘Lichte of donkere huidvlekken kunnen zwaar op iemand wegen, dat toont een studie van 2022 uit The Lancet aan. In bepaalde landen in het Midden-Oosten kan vitiligo zelfs tot verstoting leiden. En als iemand in India die aandoening heeft, zullen diens kinderen waarschijnlijk niet getrouwd raken. In Brazilië is iemand met deze ziekte kansloos voor ruim de helft van de overheidsbanen. In Afrika en in bepaalden landen in het Midden-Oosten wordt melasma – ook wel verkeerdelijk “zwangerschapsmasker” genoemd – nog met pilgebruik geassocieerd, hoewel dat niet altijd klopt. Daardoor worden jonge meisjes die eraan lijden verstoten, want het zou betekenen dat ze voor hun huwelijk “een misstap hebben begaan”. In de studie zeggen heel wat respondenten dat ze zich vuil voelen en dat ze hun vlekken niet publiekelijk durven te laten zien. Dat heeft ernstige gevolgen voor hun sociaal, professioneel en seksueel leven… Velen zeggen dat ze liever een ademhalingsstoornis of een hartziekte zouden hebben dan een huidaandoening, vanwege het stigma. Sommige patiënten met vitiligo vertrouwen me toe dat mensen weigeren hen de hand te schudden… Fotomodellen zoals de Canadese Winnie Harlow hebben een positieve invloed gehad, maar we constateren dat de meeste mensen toch enorm afzien door die vlekken.’
Elk pigmentprobleem vereist een aangepaste behandeling. Is een nauwkeurige diagnose daarom zo essentieel?
‘Ja, er bestaan aangeboren én verworven vormen. Er zijn drie courante vormen van verworven hyperpigmentatie. De eerste zijn bruine vlekken of actinische lentigo (of “ouderdomsvlekken”, een verkeerde benaming) die na langdurige blootstelling aan de zon opduiken op huidzones die vaak zon zien. De tweede vorm heet melasma, ook wel verkeerdelijk “zwangerschapsmasker” genoemd: slechts 20% van de gevallen verschijnt tijdens de zwangerschap en 10% van de gevallen komt bij mannen voor. Hier gaat het om bilaterale, symmetrische letsels in het gezicht. Ten derde heb je post-inflammatoire hyperpigmentatie: die duikt op na een huidontsteking zoals acne, na een ontstekingsreactie ten gevolge van een esthetisch-medische behandeling, of na verbranden. Het is belangrijk dat je een diagnose laat stellen, want sommige vlekken kunnen een voorstadium van huidkanker zijn. En de behandeling verschilt naargelang de oorzaak. In sommige gevallen is laserbehandeling effectief, in andere verergert dit de situatie.’
Wat zijn de oorzaken van hyperpigmentatie?
‘We weten dat de zon – dus niet alleen uvb-straling – de belangrijkste factor is. Bij actinische lentigo of zonnekeratose gaat het om de totale, levenslange blootstelling aan de zon. Voor melasma spelen zowel de zon als hormonen een rol, ook al is die rol kleiner dan vroeger werd gezegd. En voor post-inflammatoire hyperpigmentatie zijn de ontstekingsfactoren en de genetische aanleg het meest bepalend, aangezien donkerdere en Aziatische huidjes er vaker last van hebben. Tegenwoordig weten we bovendien dat vervuiling sommige soorten bruine vlekken kan veroorzaken en verergeren, zoals actinische lentigo of zonnevlekken in het gezicht. Dat fenomeen komt vaker voor bij iemand die in een vervuilde omgeving woont dan in een relatief schoon leefmilieu. Ook roken en voeding beïnvloeden bepaalde soorten vlekken.’
Hoe vermijd je “ouderdomsvlekken”? Door uit de zon te blijven?
‘Dat is inderdaad de hoofdoorzaak, maar de zon is niet alleen een boosdoener: ze heeft ook positieve effecten. We hebben niet allemaal hetzelfde genetische erfgoed, dus als je een huid hebt die aangepast is aan de plaats waar je woont, wordt het al eenvoudiger. Australiërs hebben bijvoorbeeld een lichte huid, omdat ze van Britse afkomst zijn. Daardoor is hun huid niet aangepast aan het Australische klimaat. Ze moeten dus dubbel zo voorzichtig zijn en de zon mijden op de heetste uren van de dag. Tegenwoordig weten we dat uvb-stralen een minder grote rol spelen bij het ontstaan van vlekken en huidveroudering dan uva-stralen, die hierin een sleutelrol hebben. En dat weten de meeste mensen niet, omdat uva-stralen het hele jaar door vrijwel constant aanwezig zijn, wat minder het geval is bij uvb-stralen. Uvastralen dringen door wolken en vensters heen. De meeste mensen bekijken alleen de spf als ze een zonnecrème uitkiezen, terwijl we eveneens moeten letten op de bescherming tegen lange uva-stralen. Mensen met pigmentproblemen moeten zich bovendien beschermen tegen zichtbaar licht en momenteel doe je dat het best met een getinte zonnecrème. Want alleen een fysieke of minerale zonnebrandcrème voorkomt dat zichtbaar licht in de huid doordringt.’
Wat is zichtbaar licht?
‘High Energy Visible Light verwijst naar het blauwe en paarse licht van de zon, dat door zijn hoge energie de huid kan beschadigen. Want we worden ook continu blootgesteld aan het blauwe licht van elektronische apparaten, maar dat licht is 100 tot 1.000 keer minder sterk dan zonlicht. Er is aangetoond dat schermgebruik melasma bijvoorbeeld niet kan verergeren. Terwijl 90 minuten zichtbaar licht van de zon in volle zomer – tijdens een lunch bijvoorbeeld – volstaat om melasma erger te maken, ook al heb je een zonnecrème met een hoge spf gesmeerd die goed tegen lange uva-stralen beschermt. Om die reden hadden we heel wat patiënten die in de lente klaagden dat hun melasma was teruggekeerd. Wij hebben als eerste de rol van zichtbaar licht op pigmentstoornissen bewezen. Sindsdien hebben andere studies onze bevindingen bevestigd.’
Welke getinte zonnecrèmes beschermen tegen vlekken?
‘Getinte zonnecrèmes bevatten meestal ijzeroxide, maar de meeste bestaan slechts in één of twee kleuren. Als je een gemiddelde teint hebt, is er dus geen probleem, maar als je een heel lichte, donkere of gelige huid hebt, is zo’n crème niet geschikt. De enige oplossing voor hen is momenteel een onzichtbare zonnecrème die goed beschermt tegen uvaen uvb-stralen en daarover make-up met ijzeroxide. ’s Zomers moet je die lagen overdag meermaals aanbrengen om optimaal beschermd te zijn. Het is dus ingewikkeld. Tegenwoordig beweren sommige fabrikanten dat hun zonnecrèmes tegen zichtbaar licht beschermen hoewel dat niet zo is, omdat dit wettelijk niet gereguleerd is. Volgend
jaar organiseren we een internationale bijeenkomst in Amsterdam om orde te scheppen in die situatie.’
U adviseert nu vaker cosmetica voor bepaalde vlekken, omdat ze even goed werken als medicatie?
‘Ja, drie cosmetische behandelingen voor het verminderen van pigmentvlekken zijn minstens even werkzaam als de farmacologische standaardbehandeling, namelijk hydrochinon op 4%, volgens serieuze studies. Thiamidol en Melasyl zijn producten van cosmeticareuzen, Beiersdorf (Nivea en Eucerin) en L’Oréal (La Roche-Posay). Caudalie, een kleiner merk, heeft de moed gehad een studie uit te voeren naar hun actieve ingrediënt viniferine (een ingrediënt uit sap van de wijnrank, dat in de Vinoperfect-lijn zit, nvdr) en het vergeleken Thiamidol bij post-inflammatoire hyperpigmentatie door acne. De resultaten toonden aan dat viniferine – een product van natuurlijke oorsprong – minstens even goed werkt en zelfs iets sneller, terwijl het goed wordt verdragen. Sindsdien staat dat bestanddeel op de ultrakorte lijst van producten waarvan de werkzaamheid is bewezen. Cosmetica dragen veel bij op het vlak van zonnecrèmes, middelen die pigmentvlekken verminderen en verzachtende en hydraterende huidproducten. Bij zogenaamde ouderdomsvlekken gebruiken we die producten helemaal in het begin, als ze nog amper zichtbaar zijn en de patiënt geen laserbehandeling wenst, of we zetten ze in als onderhoudsbehandeling na het laseren. Bij melasma en post-inflammatoire hyperpigmentatie zijn deze cosmetica tegenwoordig de standaardbehandeling, als aanvulling op bescherming tegen de zon en soms op orale medicatie voor melasma.’
Goed smeren? Zo doe je dat
Volgens het Europese platform Euro Melanoma wordt er verwacht dat het aantal huidkankergevallen de komende 25 jaar met 40% stijgt. Het is dus belangrijk om extra voorzichtig te zijn en kinderen goed te beschermen tegen de zon, omdat hun opperhuid heel kwetsbaar is. Een ernstige zonnesteek (met blaren) in die levensfase verdubbelt het risico dat je later een melanoom ontwikkelt. Op elke leeftijd is kleding de eerste stap in bescherming tegen de zon: een dichtgeweven T-shirt in een donkere kleur (of een anti-uv-kleding voor kinderen), een hoed en een zonnebril. Het is belangrijk om de zon te mijden tussen 11u en 15u. Zonnecrèmes breng je bij voorkeur om de twee uur heel royaal aan, minstens 30 minuten voordat je de zon in gaat. Kies bovendien voor een crème met de hoogst mogelijke bescherming tegen uvb-stralen (spf) en tegen uva-stralen. Zoals hierboven uitgelegd, kunnen mensen met pigmentstoornissen het best kiezen voor getinte zonnecrèmes: alleen die filteren het zichtbare licht. euromelanoma.eu
Tekst: Isabelle Blandiaux
