Steeds meer mensen geven aan dat ze het nieuws mijden voor hun mentale gezondheid. Is dat een goede strategie of niet? En hoe kun je toch betrokken blijven zonder overprikkeld te raken?

Het nieuws volgen, dat doe ik al lang niet meer,’ vertelde mijn kapster bij mijn laatste knipbeurt. ‘Waarom zou ik?! Ik word er alleen maar ongelukkig van.’ En met die houding staat ze zeker niet alleen! Volgens cijfers uit 2024 van het Reuters Institute for the Study of Journalism zou zo’n 64 procent van de Vlamingen soms tot vaak afhaken van het nieuws (tegenover 48 procent in 2017).

Ria Goris, docent journalistiek aan de Erasmushogeschool in Brussel, doet onderzoek naar de steeds grotere groep afhakers. Die bestaat grofweg uit twee categorieën. Aan de ene kant heb je mensen die het nieuws wantrouwen en niet meer geloven wat de traditionele nieuwsmedia zeggen. Vaak zitten daar gevoelens van teleurstelling of frustratie achter. Wantrouwers ervaren de media bijvoorbeeld als te partijdig of als te zeer gekleurd door een westerse bril. Daarnaast heb je mensen die het nieuws mijden voor hun mentale gezondheid. Het is op deze groep dat we in dit stuk verder focussen. ‘Als we hun vragen waarom ze het nieuws mijden’, zegt Goris, ‘dan noemen ze het vaakst de negativiteit ervan. Velen van hen geven aan dat het hen rusteloos, machteloos, bang of depressief maakt.’

De negatieve spiraal

Nieuwsmijders hebben daarin geen ongelijk. Uit onderzoek van de American Psychological Association blijkt dat de helft van de volwassenen last heeft van stresshormonen, veroorzaakt door het consumeren van nieuws. ‘Voor je het weet, zit je in een neerwaartse spiraal,’ schrijft de Zwitserse filosoof Rolf Dobelli daarover in zijn boek Het nieuwsdieet (Spectrum, 2020). Zelf leest hij al jarenlang geen kranten meer en daar heeft hij meerdere redenen voor: ‘Nieuwsconsumptie leidt tot chronische stress, stress vermindert wilskracht. Als je geen wilskracht hebt, blijf je liever nog wat langer op internet surfen, wat tot nog meer stress leidt, waardoor je wilskracht nog verder afneemt.’ En wat verderop: ‘Iedereen heeft persoonlijke zorgen. Soms worden we erdoor overweldigd en zijn we niet in staat te handelen. In een gezonde leefomgeving zijn er allemaal trucjes om beter met dat soort moeilijke situaties om te gaan. Helaas maakt de nieuwsconsumptie deze copingmethoden lastig.’

Dat leefomstandigheden de nood aan nieuwsmijding kunnen versterken, stelde ook Goris vast, toen ze voor haar onderzoek in gesprek ging met nieuwsmijders. ‘Een van hen had recent een paar zware verliezen meegemaakt. Ze zat volop in haar rouwperiode en zei: “Het leven is momenteel sowieso al zwaar voor mij, de negativiteit van het nieuws kan ik er nu niet bij nemen.” Eenzelfde geluid hoorde ze bij sommige jonge ouders die met kleine kinderen en een drukke job de bandbreedte niet hebben voor negatief nieuws. Bij sommige nieuwsmijders gaat het dus om tijdelijke omstandigheden. Anderzijds zijn sommige mensen ook structureel sneller overprikkeld door het nieuws dan anderen. Goris: ‘Niet iedereen die hoogsensitief is, heeft moeite met het nieuws, maar bij de nieuwsmijders zaten toch opvallend veel mensen met hoogsensitiviteit.’

Icone citation

‘Niet iedereen die hoogsensitief is, heeft moeite met het nieuws, maar bij de nieuwsmijders zaten opvallend veel mensen met hoogsensitiviteit’ Ria Goris

Tsunami van sensatie

Dat nieuws voor stress zorgt of andere emoties kan opwekken, is van alle tijden, maar waarom wordt de groep nieuwsmijders de afgelopen jaren almaar groter? Dat de wereld sinds corona de ene na de andere crisis doormaakt en dat er veel zorgwekkend nieuws is, is een voor de hand liggende verklaring. Maar ook de manier waarop we nieuws consumeren is veranderd. Via live blogs op krantensites, pushnotificaties en soci

ale media worden we de hele dag lang gebombardeerd door nieuwsprikkels. Die tsunami aan informatie kan over- weldigend zijn én maakt dat de toon van de berichtgeving verandert. ‘Met een genuanceerde titel krijg je op sociale media moeilijk aandacht,’ zegt Goris. ‘Ik heb geen vergelijkend onderzoek gedaan naar de vraag of het nieuws sensationeler is geworden door de jaren heen, maar op sociale media zie je wel dat media kiezen voor straffere beelden en titels. Die maken dat het nieuws nog harder binnenkomt.’

©Shutterstock

Verkoopt drama nog?

Toch hebben nieuwsredacties wel oor naar de redenen waarom mensen nieuws mijden en willen ze daar ook iets aan doen – al was het maar omdat ze de lezer/ kijker/luisteraar niet willen verliezen. ‘Heel lang was het adagium “If it bleeds, it leads”,’ zegt Goris. ‘Drama verkoopt. Tegelijk is er nu de vaststelling: negatief nieuws jaagt mensen ook weg.’ Redacties proberen dus meer positief nieuws te brengen. En dat gaat verder dan de typische goed-nieuws-verhalen à la ‘Er is een pandabeer geboren’ of ‘De eerste aardbeien van het jaar zijn er weer’. Zo is er de evolutie naar constructieve journalistiek, naar nieuwsverhalen die oplossingen in de kijker zetten.

Al is niet iedereen in de media overtuigd. ‘Veel journalisten zien het als hun rol om problemen aan te kaarten,’ zegt Goris. ‘Oplossingen aandragen is de taak van beleidsmakers. Dat klopt, maar media kunnen wel mensen met goede ideeën aan het woord laten of gaan kijken of er in het buitenland al een oplossing bestaat voor het probleem waarmee ook wij zitten.’ Een andere manier waarop media tegemoetkomen aan de nood aan positieve verhalen, zijn getuigenissen van veerkracht. Goris: ‘Verhalen uit Gaza of Oekraïne waar mensen in moeilijke omstandigheden moeite doen om kleuters liedjes aan te leren en ervoor zorgen dat ze niet te veel leerachterstand oplopen, lees ik zelf heel graag. Ze lijken op het eerste gezicht dramatisch, maar bieden ook perspectief.’ Een nieuwsdieet is niet zomaar een hype. Er valt vanuit mentaal welzijn veel voor te zeggen en redacties spelen daarop in. Al mogen we daarbij niet vergeten: wij hebben nog de luxe om weg te kijken, mensen in oorlog hebben die niet…

6x op nieuwsdieet

Hoewel nieuws mijden voor je mentale gezondheid een goed idee is, toch willen de meeste mensen geïnformeerd blijven. Voor veel nieuwsmijders is het dan ook geen zwartwitverhaal. Niet allemaal zetten ze de radio uit zodra het nieuws begint, haast iedereen krijgt de belangrijkste nieuwsfeiten wel mee. Ria Goris zet een aantal breinvriendelijke strategieën voor nieuwsconsumptie op een rijtje.

  1. Kies voor auditief nieuws. Bewegende nieuwsbeelden van bombardementen in Gaza hebben een grotere emotionele impact dan een radioverslag.
  2. Volg het nieuws via je naasten. Vertrouw erop dat je partner, vrienden, familie of collega’s het je wel zullen vertellen als er iets echt belangrijks gebeurt.
  3. Ga heel gericht op zoek naar (achtergrond)informatie. In plaats van de live blogs te volgen over de oorlog in Oekraïne of Palestina kun je ook een podcast beluisteren over het onderwerp. Podcasts gaan vaak wat dieper, zonder dat je bestookt wordt met sensationele feiten.
  4. Baken je nieuwsconsumptie af in de tijd. Check bijvoorbeeld één keer per dag het nieuws gedurende een kwartier. Vermijd wel dat je dit net voor het slapengaan doet.
  1. Schakel pushmeldingen uit, tenzij het nodig is voor je job, en kies zelf bewust wanneer je het nieuws checkt.
  2. Kies af en toe voor een nieuws-detox, een periode waarin je helemaal geen nieuws volgt. De vakantie is hiervoor een ideaal moment.

Tekst: Katrien Elen