Een portret van je hond op de buffetkast? Je kat laten cremeren na zijn overlijden? We vinden het steeds minder vreemd. Zo’n huisdierouder noemen we een “pet parent”. Het is een groeiend fenomeen: zeker voor wie geen kinderen heeft, kan een huisdier een hechtingsfiguur zijn. Hoe gezond
is dat? En wanneer wordt dit ongezond?
Had een hond of een kat vroeger een “baasje”, dan zien we vandaag steeds vaker dat mensen zich de “mama” of “papa” van
hun huisdier noemen en dat ze hun kat of hond als hun kind behandelen. Als de emotionele band tussen mens en dier zo sterk wordt en het huisdier als het ware wordt vermenselijkt, spreken we van “pet parents” of “huisdierouders”. Huisdieren krijgen dezelfde soort zorg, liefde en troetels die ouders aan hun kinderen geven.
De vermenselijking van het huisdier is een trend die al even aan de gang is. De covid-pandemie heeft die evolutie nog versterkt. Volgens Maarten Reesink, onderzoeker en docent Human Animal Studies aan de Universiteit van Amsterdam, nam het vermenselijken van dieren in westerse landen een vlucht na de Tweede Wereldoorlog. ‘Door de toegenomen welvaart haalden steeds meer mensen een dier in huis, zoals een hond of een kat. Niet om het erf te bewaken of om muizen te vangen, maar puur voor de gezelligheid’, vertelt Maarten. ‘Tegelijkertijd kwamen biologen tot het inzicht dat dieren een stuk intelligenter zijn dan tot dan toe werd gedacht. Door die ontwikkelingen begonnen mensen anders naar de dieren om zich heen te kijken: als individuen met een eigen karakter en gevoelswereld, net als zijzelf. De wijdverspreide neiging om dieren te vermenselijken was er dus al vóór de komst van digitale media’, benadrukt Reesink naar aanleiding van een documentaire over Beestachtige Liefde op Brandpunt+. ‘Met de komst van sociale media is daar ondertussen ook verdienmodel omheen gebouwd. Denk bijvoorbeeld aan de vele petfluencers en meme-accounts met sponsordeals en eigen webshops. In die zin hebben digitale media een versterkend effect gehad op de mate waarin dieren worden vermenselijkt.’
Als je hond of kat een baby wordt
Bij mensen die ervoor kiezen om geen kinderen te hebben of die geen kinderen kunnen krijgen, kan die band soms extra hecht zijn en heel bijzondere vormen aannemen. Het huisdier wordt als een “baby” die door zijn “mama” of “papa” verzorgd en vertroeteld wordt. Millennial Freya (30) wist van jongs af aan al dat ze geen kinderen wilde. ‘In mijn leeftijdsgroep is het steeds meer aanvaard dat je bewust kinderloos bent. Kinderen zijn een keuze, geen verplichting. Bij vrienden die diezelfde keuze als ik maken, zie ik er geregeld een hond bij komen. Dat wordt dan een beetje hun baby, die ze verzorgen en vertroetelen. En niemand die dat vreemd vindt. Zelf heb ik ook geen band met kinderen’, vertelt ze. ‘Nooit gehad. Mensen zeiden me: dat komt nog wel. Maar niet dus.’
‘Poppy is echt een deel van mij. Bij het daten ben ik er heel open over hoe belangrijk dieren voor me zijn. Als mijn date geen dierenvriend is, houdt het meteen op’ Freya (30)
Freya was wel altijd omringd door dieren. Ook vandaag leeft ze met haar hond Poppy, haar katten Hola en Quetal, haar paarden Lluvio en Ontaria en vier alpaca’s. ‘Ook al wil ik geen kinderen, toch heb ik wel een zorginstinct en dat laat ik volledig op mijn dieren los. Met mijn hond Poppy is de band het hechtst. Poppy is echt een deel van mij. Zij gaat zo goed als altijd en overal met mij mee naartoe, zelfs naar mijn werk. Poppy slaapt op mijn bed en als ik ’s morgens wakker word, dan komt ze me meteen knuffelen. Als vrijgezel vind ik dat heel fijn. Bij het daten ben ik er meteen heel open over hoe belangrijk dieren voor me zijn. Als het geen dierenvriend is, dan houdt het meteen op. Ik denk er ook weleens aan om van werk te veranderen, maar er zijn niet zo heel veel plekken waar je altijd je hond bij je kunt hebben. Dat beperkt mijn keuze, want Poppy gaat voor. Ook op restaurant probeer ik haar altijd mee te nemen, ik hou daar rekening mee als ik een eetplek uitzoek.
Ik ben net een weekje met vakantie geweest en vond een zalige opvangplek voor haar, bij een tante in de bossen waar ze vrijuit kan rennen. Toch mis ik haar dan en is het alsof er iets ontbreekt. Daarom maak ik ook geen verre reizen en ga ik niet langer dan een week weg. Dat zou te moeilijk zijn, zowel voor haar als voor mij. Als ik haar dan ga ophalen, reageert ze echt hysterisch.
Ze stopt haar snuit dan echt bijna in mijn lichaam, alsof ze helemaal in mij wil kruipen. Dat doet ze alleen bij mij.’
Freya en Poppy ©Valerie Eeckloo
Het huisdier als hechtingsfiguur
‘Het is wetenschappelijk bewezen dat het contact met dieren mensen gelukkiger maakt en stress vermindert. Bij “pet parenting” zie je je dier als een hechtingsfiguur: als gezinslid of als kind’ Eveline Librecht
‘Mijn kat Vos is als een kind voor mij, dat kun je wel zeggen’, beaamt Tanja (51). ‘Ik voel me er net zo verliefd op als een moeder op haar kind, vind het heerlijk om hem in zijn nek te masseren en praat ook met hem. “Kom lekker bij mama zitten”, zeg ik dan, of “Even wachten, mama geeft je zo eten.” Ik heb nooit een kinderwens gehad en heb andere levenskeuzes gemaakt: een boeiende job, veel reizen en uitgaan, volop vrijheid, en daar ben ik blij mee. Waarschijnlijk vult Vos dat wel op een andere manier in. Hij kwam in mijn leven toen hij een jaar oud was, als een rescue kat die na een operatie moest revalideren. Hij was zo innemend dat ik hem niet kon weerstaan. Ondertussen voelt hij als een levensgezel. Hij komt zelfs als ik hem roep, wat wel bijzonder is voor een kat. Soms gaan we samen zonnen in de tuin of ik neem hem mee naar mijn vriendin in een speciale kattenzak. Mijn vriendin is fotograaf, dus hebben we heel veel foto’s van hem, ook een mooie portretfoto die hier op de kast staat. Hij is ondertussen ook wel een zorgenkindje geworden, wat de band nog versterkt. Hij lijdt aan diabetes en moet twee keer per dag een spuitje krijgen. Dat houdt mij wel een beetje aan hem gekluisterd. Het beperkt mijn vrijheid en brengt ook kosten mee: een hersenscan heeft me 900 euro gekost en voor zijn medicatie en aangepaste voeding tel ik 250 euro per maand neer. Sommige vrienden fronsen dan weleens de wenkbrauwen, maar ik heb het er graag voor over. Je houdt van zo’n dier, je kiest ervoor en dan ga je ervoor.’
‘Vos voelt als een levensgezel. Hij komt zelfs als ik hem roep, wat bijzonder is voor een kat. Soms gaan we samen zonnen in de tuin. En er staat een portret van hem op de kast’ Tanja (51)
Vos ©Maryse Kuypers
Als grenzen vervagen
Het behandelen van een huisdier als een kind is een fenomeen dat veel positieve effecten kan hebben, zowel voor de eigenaar als voor het dier. Het biedt emotionele steun en een gevoel van gezelschap, maar kan ook problematisch worden als iemand de grenzen tussen dier en mens volledig uitwist. Dat zegt ook psycholoog en kattencoach Kelly van The Pet Coach, zelf kinderloos en “mama” van Ziva. ‘Ja, dat “mama” en “papa” sluipt er hier thuis ook wel in’, lacht Kelly. ‘In mijn praktijk zie ik heel veel kattenmama’s die hun kat ontzettend graag zien en er alles voor over hebben om hun huisdier gelukkig te zien. Het mag geld kosten, ze hebben heel veel geduld en respecteren de unieke persoonlijkheid van hun kat.
‘Katten zijn gevoelig en willen de controle houden. Ze moeten weg kunnen rennen als ze dat willen. Met de kat aan een leiband gaan wandelen is dus een vreselijk idee’ Kelly van The Pet Coach
Geen Ann zonder Turbo
Ann (62) heeft zeventien jaar samengeleefd met Turbo, haar kleine, stoere hondje dat zijn naam niet had gestolen. In maart van dit jaar is hij overleden. ‘Je kunt Turbo echt wel een levensgezel noemen’, zegt Ann. ‘We leefden intens samen. Hij sliep op mijn bed, aan het voeteinde. We hadden ook ons ritueeltje. Ik zei altijd eerst “Slaapwel Turbo”. Vaak zuchtte ik dan van ontspanning voor ik in slaap viel. En ik merkte dat hij dat ook deed. Op de duur deed ik het telkens met opzet, waarna hij dan volgde. Soms kroop hij ’s nachts wat meer naar boven, vooral in de winter kroop hij graag tegen me aan. Hij voelde ook mijn emoties aan. Als ik verdrietig was, kwam hij me troosten. We deden heel veel samen.
Als ik op mijn computer aan het werk was, lag hij meestal op mijn schoot. We gingen veel wandelen, door weer en wind, en dat deed ons allebei deugd. In de zomer gingen we samen kamperen in Frankrijk. Hij zat dan de volledige, lange rit naast mij op de passagierszetel. Ik praatte dan vaak luidop tegen hem. Op de camping sliep hij in de auto, omdat hij niet hield van het flapperen van de tent. Als we dan op de terugweg langs de autosnelweg in een hotelkamer met een bed sliepen, dan kon hij daar zo van genieten.
Ik postte ook veel foto’s van hem op sociale media. Dat trok ik het dekentje over zijn hoofd en legde hem een grappige quote in de mond: “Weeral opstaan!” Als ik kaartjes schreef, ondertekende ik ook altijd met Ann & Turbo. Het laatste half jaar van zijn leven was hij hulpbehoevend. Hij zag en hoorde niet goed meer, zakte geregeld door zijn achterpootjes en werd incontinent. Ik heb toen intens voor hem gezorgd en stond ’s nachts vaak op om hem te verzorgen. Toen voelde hij zeker wel als de baby die ik nooit heb gehad. Ook toen ik hem moest laten inslapen, had ik hem in mijn armen alsof hij een baby was, en zo keek hij mij ook aan, dat was hartverscheurend. Mijn vrienden en collega’s hebben me toen ontzettend gesteund. ‘Geen Ann zonder Turbo’ wisten ze. Van mijn baas mocht ik een week thuisblijven en vrienden stuurden kaartjes en bloemen.
Uiteraard had ik veel verdriet. Hij maakte zo’n groot deel uit van mijn leven en kwam altijd op de eerste plaats. Het voelde alsof ik plotseling geen doel meer had. Het was ook zo leeg en stil in huis. Ik draag ondertussen een medaillon met zijn foto en zijn naam om mijn hals. En ik heb ondertussen ook een kat, Selma! Haar mandje staat nu op de plek waar Turbo altijd lag. Ik heb vroeger ook al eens een kat gehad, dus helemaal nieuw is het niet. Toch was ik wat ontgoocheld, want ze is zo eigenzinnig dat ze overdag nauwelijks naar beneden komt om me gezelschap te houden. Maar ach, we moeten nog wat aan elkaar wennen en ik ben toch wel heel blij dat ze er is.’
‘Toen ik hem moest laten inslapen, had ik hem in mijn armen alsof hij een een baby was, en zo keek hij meook aan. Hartverscheurend’ Ann (62)
Ann en Turbo samen op vakantie
Huisdieren weetjes
- Voor honden en katten zijn er registratiesystemen, zoals DogID en CatID. Volgens DogID waren er in januari 2025 1.378.400 honden geregistreerd in Vlaanderen. Dit cijfer omvat alle levende honden, aangezien eigenaars wettelijk verplicht zijn om het overlijden van hun hond door te geven, hoewel dit niet altijd gebeurt. Het aantal katten dat bij CatID staat geregistreerd, bedroeg begin dit jaar 599.369, maar dat cijfer is lang niet precies. Waarschijnlijk zijn er zelfs meer katten dan honden in Vlaanderen.
- Bijna de helft van de Belgische huishoudens heeft een hond of kat. Katten zonder stamboom zijn het populairst, terwijl bij honden rassen zoals de Labrador en Duitse herder favoriet zijn. Daarnaast zijn vissen en vogels ook geliefd, met miljoenen aquariumvissen en parkieten, kanaries en papegaaien als huisdieren. Ook konijnen, zoals de Vlaamse Reus, en knaagdieren als hamsters en cavia’s blijven populair, vooral bij kinderen.
- Net als met kinderen kun je ook met je kat of hond naar de psycholoog. Vlaanderen kent zowel kattenals hondenpsychologen, gedragstherapeuten en coaches die zich over het gedrag van je geliefde huisdier buigen. Deze professionals werken vaak met een combinatie van observatie, training en advies om het gedrag van huisdieren te verbeteren.
- Er zijn ook rouwtherapeuten in Vlaanderen die gespecialiseerd zijn in het begeleiden van mensen bij het verlies van een huisdier. Organisaties zoals Verlies & Veerkracht Rouwbegeleiding in Mechelen en Rouw en Verlies Vlaanderen bieden ondersteuning en begeleiding. Het verlies van een huisdier kan erg zwaar zijn, en het is goed om te weten dat er hulp beschikbaar is.
Voordelen van een huisdier als kind
- Minder stress en meer geluk: huisdieren bieden emotionele steun en kunnen gevoelens van eenzaamheid verminderen.
- Minder financiële last: huisdieren zijn goedkoper dan kinderen (hoewel luxeproducten dit kunnen veranderen).
- Minder verplichtingen: je hoeft geen opvoeding, school of carrièreplanning te regelen zoals bij een mensenkind.
- Meer vrijheid: huisdieren zijn afhankelijk, maar je kunt nog steeds op vakantie met oppasopties of een pension.
- Gezondheidsvoordelen: huisdieren kunnen de bloeddruk verlagen en het immuunsysteem versterken.
Wanneer wordt het problematisch?
- Overmatige vervreemding van de realiteit: als iemand zijn huisdier écht als een mens behandelt en vergeet dat het een dier is, kan dat schadelijk zijn voor het dier.
- Gedragsproblemen bij het huisdier: overmatig verwennen kan leiden tot ongewenst gedrag, zoals agressie, verlatingsangst of obesitas.
- Sociale isolatie: als de band met het huisdier belangrijker wordt dan relaties met andere mensen, kan dat een teken zijn van onderliggende problemen.
- Financiële problemen: sommige pet parents geven extreem veel geld uit aan hun huisdier, soms meer dan ze zich kunnen veroorloven.
- Juridische en ethische kwesties: in sommige gevallen proberen mensen huisdieren dezelfde wettelijke rechten als kinderen te geven, wat kan leiden tot juridische discussies.
Tekst: Carla Rosseels
