Het perfecte koppel bestaat niet

Je hebt de man van je leven te pakken, maar wat garandeert je dat hij zal blijven? En omgekeerd: hou jij het wel uit met zijn kleine kantjes? Relatietherapeuten Rika Ponnet, Alfons Vansteenwegen en John Gottman over evenwicht, respect en meer geven dan je krijgt. 

Tekst Barbara Seynaeve – Illustratie Karolien Vanderstappen

Rika Ponnet: Het juiste evenwicht

‘Evenwicht in een relatie is een illusie’, stelt relatie­therapeute Rika Ponnet. ‘Het is eerder een constant streven naar wat elk van beide partners de perfecte balans vindt tussen verbondenheid en autonomie.’

Wat investeer ik in mezelf, in mijn individuele ontplooiing? En hoeveel energie, betrokkenheid en engagement investeer ik in mijn relatie? Het evenwicht tussen die dimensies vormt de kern van een duurzame relatie. Eigenlijk hebben ze te maken met de dieper liggende vraag wat voor jou de ideale balans is tussen verbondenheid en autonomie. Met andere woorden: wat is jouw definitie van intimiteit? Het antwoord is voor iedereen anders.

Wat de ene als intimiteit ervaart kan voor de ander verstikkend of net te afstandelijk voelen. In de eerste plaats moet je jezelf dus wat kennen. Wat zijn jouw noden en verwachtingen van een relatie? Vervolgens moet je in staat zijn om die op een goede manier aan je partner te communiceren. En dan gaat het niet over onderhandelen wie ’s avonds het eten klaarmaakt maar wel over jullie behoefte aan tijd samen, en wat elk van jullie onder engagement verstaat.

We verwachten vandaag meer van het aspect intimiteit dan ooit tevoren, dus wordt het des te belangrijker om daar een evenwicht in te vinden dat voor beiden werkt.

Relatie op de wip

Krijg je de kans om te groeien als persoon en kan je die ervaring investeren in je relatie, dan zien we dat mensen het gelukkigst zijn. Als beide partners een evenwicht kunnen vinden kan de relatie mee evolueren met de individuen die jullie worden. De relatie rijpt als het ware met jullie mee. Want wat je op je twintigste hebt is niet hetzelfde als wat je op je veertigste of zestigste wilt. Ik spreek nu wel van een evenwicht, maar in de praktijk is dat een illusie. Het is een constant streven naar. Net zoals bij een wipplank zijn er wel momenten waarop er een balans is maar schiet je telkens door naar de ene of naar de andere kant. Er is altijd wel een periode dat je voor problemen staat die voor een onevenwicht zorgen, en dat de ene partner zich minder voelt dan de andere.

Stel dat je bijvoorbeeld gezondheidsproblemen hebt, waardoor je vooral met jezelf bezig bent, dan zal de ander een grotere rol hebben in het ondersteunen van de relatie. Je merkt dat mensen in gezonde relaties telkens weer in staat zijn om dat evenwicht te herstellen. En dat partners er zich geen vragen bij stellen dat ze het ene moment meer op zich moeten nemen, zelfs als hun persoonlijke belangen een tijdje onder druk komen te staan. Ze doen wat nodig is om hun leven samen goed te laten draaien. Momentaan is er nooit een evenwicht, maar het feit dat mensen die inspanning leveren maakt dat ze over de totaliteit van hun leven wel een balans ervaren.

Niet vergelijken

Dat je dat evenwicht kan ervaren heeft grotendeels met vermogen te maken. Het vermogen om je – ondanks alles – gelukkig te prijzen dat je die man of vrouw hebt. Het kan in je karakter liggen om er zo over te denken. We weten bijvoorbeeld dat mensen met een positieve ingesteldheid het gemakkelijker hebben om een goede relatie op te bouwen dan iemand die dat niet heeft.

Voor mensen met een veilige hechting is het ook eenvoudiger om dat soort van moeite in een relatie te investeren. Omdat ze beiden vanuit een bepaald evenwicht in staat zijn om te weten wat goed is voor hun relatie en henzelf, en daardoor ook de stormen van het leven doorstaan. Ze ervaren die moeilijke periodes wel, maar hebben genoeg relativeringsvermogen en vertrouwen om ze op te vangen. Zonder een rekening bij te houden of te verwachten dat ze precies evenveel in ruil krijgen.

Als er terugkerende problemen of conflicten zijn bij koppels dan merk ik dat het vaak daarover gaat. Over de ene die vindt dat de ander te veel of te weinig doet in vergelijking met hem. Hij komt te nabij, of bewaart te veel afstand. Hij doet niet genoeg voor de relatie, of juist te veel. De oorzaak zijn altijd onderliggende angsten en kwetsbaarheden. Omdat je bang bent om verlaten te worden, om eenzaam te zijn of juist om verstikt te worden.

Zo zag ik vanmorgen een koppel dat al twintig jaar samen is. Vier mooie kinderen, rijk, geslaagd. Maar ze waren elkaar gaandeweg kwijtgeraakt, omdat hun relatie niet gegroeid was sinds ze elkaar al die jaren geleden hadden leren kennen. Hij had altijd heel sterk op autonomie gehamerd, en zij had zich dan maar toegelegd op het aspect verbondenheid en zorg. Tot ze recent zei: het is op. Ik voel niks meer voor hem. En toen was er ook niets meer tussen hen, omdat hij nooit dat aspect had leren opvangen. Dat is het risico als je niet allebei streeft naar zowel autonomie als verbondenheid.

Het is voor iedereen een opdracht om te weten wat voor jezelf het perfecte evenwicht is, en dat samen te leggen met wat je partner verwacht. Om te beseffen dat je af en toe meer gas moet geven, dat je soms je verwachtingen moet bijstellen en aanvaarden dat het niet perfect gaat zoals jij het wilt. Maar dat dat ook niet nodig is om een goede relatie te hebben.

Je durven smijten

Het koppel van vanmorgen staat trouwens niet alleen. De balans is de laatste jaren te veel doorgeslagen naar het aspect autonomie, vanuit het heersende idee dat we in de eerste plaats individueel gelukkig moeten zijn. Maar dat geldt zeker niet voor iedereen. We onderschatten hoe afhankelijk we zijn van relaties voor ons welzijn en welbevinden. En wat de kracht van een stabiele relatie is voor je individuele ontplooiing.

Elke topsporter zal je bevestigen dat hij beter functioneert met een evenwichtige thuissituatie. Ik blijf het hoge echtscheidingscijfer dan ook enorm verontrustend vinden. Vaak wordt de hoge maatschappelijke prestatiedruk aangehaald als belangrijke oorzakelijke factor. De combinatie werk en gezin zou voor velen zo veel stress opleveren dat partners elkaar kwijtraken. Maar ik zie toch maar weinig mensen zich echt doodwerken.

Het is eerder het idee dat ze absoluut nog aan het eigen ik moeten werken dat voor tijdsgebrek en ongeluk zorgt. Je moet het druk, druk, druk hebben. Want een rustig leven is geen leuk leven. Het is een illusie die ook in stand gehouden wordt door sommige happy singles. Ze hebben ogenschijnlijk een heel boeiend leven vol projecten, feestjes en bezigheden. Maar dat is allemaal schijn. Je merkt dat ze vooral proberen om een leegte in te vullen, omdat ze hun fundament kwijt zijn: een sterke relatie. Er zijn ook meer en meer mensen die vandaag durven zeggen dat ze spijt hebben van hun scheiding.

Tegelijk zie ik ook jongeren die wel de keuze voor elkaar durven maken, en daar een deel van hun individuele vrijheid voor willen opgeven. Ze betalen er een prijs voor, maar de mogelijke winst is de investering meer dan waard.

Meer lezen: Blijf bij mij, Rika Ponnet (Lannoo, 2013)