Hoe ga je beter om met je dementerende ouder?

‘Het moeilijke gedrag van mensen met dementie heeft altijd een functie. Het is overlevingsgedrag’ – Sarah Blom, ouderenpsycholoog

Je moet dus de boodschap onder het gedrag kunnen zien, niet zo eenvoudig. Hoe kunnen we dat leren?

SB: ‘Daar zijn belangrijke technieken voor, die we mensen bijbrengen. Bijvoorbeeld verwoorden wat iemand tegen je zegt. Als iemand zegt: “Ik word hier de hele dag bestolen”, dan antwoord ik bijvoorbeeld: “Je hebt het gevoel dat je hier niemand kan vertrouwen.” Ik geef woorden aan wat er vanbinnen leeft. Op zo’n moment zie je in de hersenen ook dat de stressknop, die amandelkern in de hersenen, kort oplicht. Het is als een signaal van “ik word begrepen”. Verwoorden werkt zo enorm kalmerend. Mensen met dementie raken steeds meer het contact met hun eigen gevoel kwijt. Ze ervaren vanbinnen van alles, maar kunnen dat niet duiden. Als jij hier woorden aan geeft, breng je mensen in contact met hun eigen gevoel. Ze kunnen zichzelf weer als “heel” beleven.’

Toch kunnen ze behoorlijk agressief en lastig reageren, lees ik in je boek. Hoe ga je daarmee om?

SB: ‘Het is belangrijk om hen te laten weten welke impact hun woorden op je hebben. Laatst kwam ik een kamer binnen bij een man, die riep: “Ben je daar weer met je rotkop, oprotten!” In een eerste reflex zou je antwoorden: “Zo gaan wij niet met elkaar om, wil je hiermee ophouden, dit pik ik niet.” Maar ik zeg dan: “U wordt er strontziek van, al die mensen die de hele dag bij u binnen- en buitenlopen. U wil gewoon een momentje voor uzelf. Ik ga doen wat u van me vraagt, meneer Jansen, maar ik wil wel dat u weet dat het mij raakt wat u tegen mij zegt.” Ik laat dit duidelijk zien met mijn lichaam en gezichtsuitdrukking.

Daarmee laat je weten: je raakt me, je hebt impact op me. Zoveel ben je me waard dat ik je laat binnenkomen. Als je gewoon afwijzend reageert, is dat killingin het contact. Je moet meebewegen met wat er echt gebeurt, spiegelen in bewoordingen.’

Aniana Taelman vertelde ons in haar getuigenis over de dementie van haar moeder dat ze het gevoel heeft dat haar moeder een stuk in vergetelheid is gegaan omdat de pijn om de dood van haar man te groot was. Is dit een denkpiste die je herkent?

SB: ‘Daar zit wel een waarheid in. Stress is namelijk een risicofactor op dementie; mensen met PTSS (posttraumatisch stresssyndroom, nvdr) hebben een veel hogere kans op het ontwikkelen van dementie. Mensen met een trauma richten hun leven zo in dat ze er zo min mogelijk mee worden geconfronteerd. Ze bouwen cognitieve dijken op in hun leven zodat bepaalde dingen maar niet in hun gedachten komen. Bij dementie brokkelen die dijken af, dat geeft hen de kans om hun trauma’s toch te beleven, soms in volle omvang.

Alleen wordt dat trauma niet altijd even duidelijk gepresenteerd. We weten als hulpverleners niet of een gedrag een uiting van een trauma is of niet. Als iemand heel veel verzet toont tijdens de ochtendzorg, kan het zomaar zijn dat er een trauma onder zit van seksueel misbruik. Maar daar kom je niet altijd achter. Je kan handelen vanuit die hypothese, en zien of het daarna beter gaat. Zo was voor een vrouw die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een jappenkamp had gezeten, naakt douchen te moeilijk. Toen we dat door hadden, lieten we haar douchen met een T-shirt aan. Dat ging beter.’
>>> lees verder