Ook te maken met een ‘light-psychopaat’?

‘Je moet zorgvuldig zijn met de diagnose psychopathie, het is een zeer abstracte stoornis die moeilijk te diagnosticeren kan zijn. Je mag zeker niet alleen op persoonlijkheidskenmerken en gedragingen afgaan’ Jan Storms, auteur van Destructieve relaties op de schop

Op de loer voor kwetsbaarheid

Toch blijft het voor de drie auteurs belangrijk om mensen als jij en ik te wijzen op het mogelijke gevaar dat ze lopen in de omgang met destructieve persoonlijkheden. Voor Ana-Magdalena Zainea zelf zijn er een aantal alarmsignalen waar iedereen op kan letten: met name als er iemand die je niet zo goed kent in je persoonlijke (fysieke) ruimte komt, als je zelf dingen doet die je normaal niet zou doen – zoals bepaalde toegevingen – onder invloed van de persoon in kwestie, en als je merkt dat de persoon je probeert te manipuleren als je je grenzen aangeeft.

Het onvermogen tot empathie van een psychopaat enerzijds en het perfect aanvoelen en bespelen van (de kwetsbare kanten van) de prooi anderzijds, lijken elkaar tegen te spreken. Jan Storms licht toe: ‘Wat je in vele gevallen ziet, is dat een psychopaat in oppervlakkige zin sociaal aangepast gedrag vertoont. Dit is voor deze mensen een kwestie van overleven in een maatschappij die voor meer dan negentig percent uit mensen bestaat die hen totaal niet begrijpen. Omdat overleven een sterke drijfveer is, zijn vele psychopaten vrij goed tot zeer goed in deze oppervlakkige aanpassing. Deel daarvan is het identificeren van kwetsbaarheid voor manipulatie bij mensen in de omgeving. Dat is echter niet hetzelfde als empathie. De meeste psychopaten zijn verongeluktekleine kinderen, niet in staat de ander waar te nemen als een zelfstandig handelend subject, voorzien van eigen behoeften en belangen.’

Niet enkel slachtoffers

Slachtoffers of prooien van psychopaten zijn geen zwakkelingen. Het zijn mensen met diepgang, die een bepaalde openheid vertonen. Ze zijn bijvoorbeeld bereid naar hun eigen falen en fouten te kijken of zijn open over hun vragen, angsten en zwaktes. Ze zijn niet zelden idealistisch, erg authentiek, ondernemend en hebben het hart op de juiste plek. Ze zijn vaak uitermate empathisch. Dat maakt hen aantrekkelijk voor psychopaten, die zich als het ware voeden met energie van anderen tot die persoon leeg of uitgeput is. Renaer en Zainea zien ‘prooien’ van ‘light-psychopaten’ dan ook niet als louter slachtoffers. Wie te maken krijgt met zo’n persoonlijkheid kan er uiteindelijk ook sterker door worden, en bijvoorbeeld zelf ook aan de slag gaan met bepaalde programmaties, onbewuste verlangens, angsten, trauma’s of overtuigingen. Ana-Magdalena Zainea: ‘Het ‘voordeel’ van de omgang met een LP is dat bepaalde karaktereigenschappen zich uiteindelijk bij jou kunnen ontwikkelen die je beter maken als mens. Op een spiritueel niveau vergroot dit je bewustzijn, zeker als je durft te kijken naar je rol in het verhaal.’ Bart Renaer vertelde dat zijn moeder hem gemaakt heeft tot wie hij vandaag is: ‘Ze zette alles op scherp. De enige manier om van die zware energie af te geraken, is voluit en onvoorwaardelijk te kiezen voor lichte energie.’

Makkelijk is die ommekeer daarom zeker niet. In hun praktijk horen Bart Renaer en Ana-Magdalena Zainea heel schrijnende verhalen. De werkwijze van een LP is uitgekookt. ‘Een cliënte van ons werd opgesloten in een kelder, tot ze een handtekening wou zetten onder een regeling die voor haar niet voordelig was. Het gaat zo ver dat een vrouw haar dochter overhaalde om valse beschuldigingen van seksueel misbruik tegen de vader te uiten, inclusief een fakedagboek met details van het misbruik. In de professionele context is er het verhaal van één van onze cliënten die in de verpleging werkte. Ze werd in een positie gebracht waardoor ze verkeerde medicatie zou kunnen toedienen, wat het leven van haar patiënten in gevaar zou brengen en zij ontslag om dringende redenen kon hebben gekregen.’ Lang geen onschuldige situaties dus. Zulke ongezonde relaties vroeg herkennen, is daarom aan de orde.