Tien jaar geleden zette psycholoog-seksuoloog Sarah Van Pelt (44) haar eerste stappen in het medialandschap. Tv-psycholoog Joris Bruyninckx vroeg haar als zijn vrouwelijke sidekick voor Wauters vs Waes. Al gauw was hun bedrijf Psychoproductions geboren: sindsdien werken Sarah en Joris voor én achter de schermen van reality-tv.
Hoe selecteren jullie de juiste deelnemers voor een realityshow?
Sarah Van Pelt: ‘Tijdens de screeningfase wordt de cast samengesteld en voeren wij diepgaande gesprekken met a lle kandidaten. We nemen ook een persoonlijkheidstest af. Doorgaans dezelfde, omdat die op veel dimensies tegelijk screent, maar indien nodig volgen er aanvullende gesprekken en tests. Afhankelijk van het format en de mogelijke risico’s zoeken we dan een match tussen het programma en hun persoonlijkheid. Meedoen aan Hotel Romantiek is totaal anders dan deelnemen aan Expeditie Robinson of De Mol. Er worden andere thema’s aangeboord, de zichtbaarheid verschilt. Wij houden dus rekening met diverse factoren. Met die persoonlijkheidstest onderzoeken we de binnenwereld van de kandidaat. Is hij introvert of extravert, heeft hij een grote nood aan controle? Hoe vertaalt dit zich in zijn interactie met de buitenwereld, de tv-setting? Is hij actief, behulpzaam, sociaal? Een kandidaat die veel nood heeft aan controle zal zijn stress zien pieken in een onvoorspelbaar format. Hetzelfde geldt voor iemand met een verminderde veerkracht of flexibiliteit. Al die bevindingen matchen we vervolgens met het format. In De Mol speelt bijvoorbeeld veel argwaan en paranoia, terwijl Hotel Romantiek vooral draait om liefde en relaties. In dat laatste geval is het eerder interessant om hechtingsstijlen te onderzoeken en kwetsuren uit het verleden te bespreken.’
Hoe weet je of iemand voldoende draagkracht heeft?
S.V.P.: ‘Je kunt veel voorspellen aan de hand van iemands gedrag in het verleden, van zijn copingmechanismen. Natuurlijk kunnen wij enkel afgaan op wat de kandidaten ons vertellen. We zijn geen waarzeggers, we geven enkel een inschatting. Dat is extra moeilijk, omdat veel mensen de setting van een tv-programma nooit eerder hebben meegemaakt. Ze willen bijvoorbeeld hun grenzen verleggen en schrijven zich in voor het avontuur van hun leven. Maar als het zover is, vragen ze zich soms wel af waar ze aan begonnen zijn, omdat het verder gaat dan ze hadden verwacht. Dan geven wij hen zorg en ondersteuning op maat. Soms checken we telefonisch hoe iemand zich voelt en de opnamedag heeft ervaren. En soms staan we mee op de set. Bij Kamp Waes slapen we zelfs in een tentje op het terrein, om kort op de bal te kunnen spelen als iemand afvalt of er iets ernstigs gebeurt. Het komt ook voor dat iemands privéleven botst met de opnames. Bijvoorbeeld door een sterfgeval. Opnames last minute uitstellen kost veel geld – the show must go on – maar wij proberen hen dan zo goed mogelijk op te vangen. Als het toch niet anders kan, wordt het programma on hold gezet. Er zijn belangrijkere dingen dan televisie.’
Denken de producenten daar ook zo over?
S.V.P.: ‘Niet a ltijd, maar a ls w ij een grens trekken of aangeven dat een deelnemer extra ondersteuning nodig heeft, dan wordt er meestal naar ons geluisterd.’
Is er veel veranderd sinds de eerste seizoenen van Big Brother en Temptation Island?
Sarah Van Pelt: ‘Er i s e en v oelbare e volutie. Alleen ontbreekt er nog een wettelijk kader voor reality-tv. Strikt genomen is niemand verplicht om er een psycholoog bij te betrekken. Maar dan kan er veel misgaan. Precies omdat dat in het verleden al vaak is gebeurd, is er nu ook meer aandacht voor het mentale welzijn van de deelnemers. Oké, soms zijn wij wellicht ook deels een excuus: er zijn psychologen bij betrokken, dus we “zitten safe”. Maar almaar meer productiehuizen schatten onze expertise naar waarde en maken hun programma’s met veel zorg voor de kandidaten. Dat wordt steeds meer de norm, gelukkig.’
Over welke eigenschappen beschikt een goede reality-kandidaat?
S.V.P.: ‘Je hebt realiteitszin nodig, je moet zoveel mogelijk beseffen waar je aan begint. Veerkracht is ook heel belangrijk: kunnen omgaan met wat er op je bord terechtkomt. Dat heeft alles te maken met je draagkracht en draaglast. Heb je al veel op je bord in het gewone leven, dan kun je minder hebben. Misschien zijn er bepaalde kwetsbaarheden of trauma’s, dan moeten we oppassen. Zeker bij destructieve copingmechanismen, manieren om dingen toe te dekken, zoals verslavingen en vluchtgedrag. Sommige mensen zijn lichtgeraakt en nemen alles persoonlijk. In een realityshow is het handig als je kunt relativeren, het grotere plaatje zien. Wanneer je de hele tijd gelooft dat iedereen tegen je is, wordt het moeilijk om samen te werken.’
Moeten jullie vaak iemand weigeren omdat het risico te groot is?
S.V.P.: ‘Het gebeurt, maar niet vaak. Wij werken met code groen, oranje of rood. De meeste kandidaten krijgen oranje. Zelden zijn er “groene kandidaten” bij wie we geen enkel risico zien. Code rood is voor mensen die echt niet beseffen waar ze aan beginnen of van wie we vermoeden dat ze zullen crashen. Bij code oranje onderzoeken we wat de kandidaat nodig heeft om op een toffe manier deel te nemen. We geven ondersteuning op maat en leggen soms contact met het netwerk van die persoon. Soms heeft hij of zij een therapeut met wie we samenwerken. Geven we toch code rood, dan proberen we ervoor te zorgen dat de kandidaat ook snapt waarom. We proberen nooit zomaar achter iemands rug om te beslissen. Dat zou voor de kandidaten aanvoelen alsof ze niet goed genoeg zijn. Nee, we vragen om er nog eens goed over na te denken, uiten onze bezorgdheden en benadrukken dat ze de invloed niet mogen onderschatten.’
Ook na de opnames is jullie rol niet uitgespeeld. Dan kunnen deelnemers veel bagger over zich heen krijgen.
Sarah Van Pelt: ‘Dat is vaak heftig. We proberen hen daar op voor te bereiden, maar meestal kunnen ze zich de impact niet voorstellen. Niet de goede reacties blijven hangen, het zijn de vernietigende commentaren die snoeihard binnenkomen. Soms loopt het de spuigaten uit en worden de kinderen van de kandidaten er zelfs bij betrokken.’
Wat kunnen jullie dan doen?
S.V.P.: ‘Eerst en vooral proberen we de deelnemer zo goed mogelijk te ondersteunen met gesprekken of huisbezoeken. Sommige deelnemers zien kritiek zelfs als een kans om hun blinde vlekken aan te kijken. Maar meestal voelt het allemaal heel onrechtvaardig en kwetsend. Daarnaast werken we ook samen met de programmamakers en de persdiensten. Soms worden online commentaren op verzoek gemonitord of zelfs afgesloten, want ze kunnen echt heel grof zijn. Onze samenleving wordt geregeerd door de sociale media, maar onze wetgeving daaromtrent loopt helaas achterop.’
Hoe bereid jij mensen voor op haatreacties?
S.V.P.: ‘Dat doe ik al tijdens het screenen. Niet elk programma heeft evenveel impact. Bij een kijkcijferkanon weet je dat er veel reacties komen, zeker wanneer iemand een uitgesproken persoonlijkheid heeft. Een flamboyante persoon die ongenuanceerde uitspraken doet, kan in het echte leven prachtig zijn, maar in de montage exorbitant overkomen en triggeren. In zo’n geval geef ik tijdens het eerste gesprek al aan dat de kijkers mogelijk heftig zullen reageren. Als het zover is en de sociale media ontploffen, geef ik uitleg over de werking van algoritmes en benadruk ik d at je moet oppassen met z elf t e reageren; dat is vaak olie op het vuur. Maar ik werk ook met de uitdaging die in de commentaren schuilt. Die komen namelijk vaak hard binnen, net omdat ze raken aan een onzekerheid die je al had. En daar kunnen we mensen goed in ondersteunen. Wat neem je aan en durf je bij jezelf te onderzoeken, en wat mag je bij de ander laten? Alles zomaar incasseren is helemaal niet nodig.’
Zijn die negatieve reacties vaak projecties?
Sarah Van Pelt: ‘Ja. Veelal gaat het om mensen die reageren vanuit een gevoel van tekort. Dat maakt hen vaak ook afstraffend naar anderen. Ze ervaren een tekort aan erkenning, aan gezien worden, aan hun emoties voluit mogen beleven. Of het gaat om een materieel tekort: de ander heeft meer dan zij en ze veroordelen dat. Maar reageren vanuit een tekort, is vaak reageren vanuit een gebrek aan verbinding, zowel met jezelf als met anderen. Die reacties komen steeds van mensen die niet goed in hun vel zitten. Mensen houden er niet van om geconfronteerd te worden met het onbekende, omdat ze verlangen naar veiligheid.’
Gebeurt het dat de deelnemers nadien bij jullie in therapie willen?
S.V.P.: ‘Vaak zelfs. Tijdens de opnames worden de deelnemers in hun persoonlijke stukken geraakt; ze willen daaraan werken. Het contact met ons werkt bovendien drempelverlagend. Soms gaan ze een privétraject bij ons aan, soms verwijzen wij hen door.’
Het cliché wil dat meedoen aan een realityshow een schreeuw om aandacht is. Klopt dat?
Sarah Van Pelt: ‘Bekend worden is meestal niet de grootste drijfveer. Het speelt mee, maar kandidaten willen er vooral iets voor zichzelf uithalen. Zoals een lief vinden, een verre reis maken, rondsnuffelen bij de special forces… Ze kunnen hun comfortzone oprekken, binnen een relatief veilige setting.’
Bekende Vlamingen doen dat ook. Krijgen zij ook begeleiding?
S.V.P.: ‘Van hen wordt vaak gedacht dat ze dat niet nodig hebben, omdat ze het klappen van de mediazweep al kennen. Maar ook zij botsen op persoonlijke stukken, dus voor hen zijn wij er ook. Meestal is de cast al samengesteld door het productiehuis en hebben ze al toegezegd: dan hoeven we hen niet te screenen. Toch graven we ook naar hun diepere lagen en draagkracht. Het is sowieso een uitdaging om tijdens één gesprek al een vertrouwensrelatie tot stand te brengen en over beladen ervaringen te spreken, zoals depressie, een opname in de psychiatrie, zelfmoordgedachten of problemen met drank en drugs. Soms is dat bij hen nog moeilijker, juist omdat ze bekend zijn. Ik heb nog nooit een BV code rood gegeven, maar mochten er te veel risico’s zijn, dan zou ik mijn standpunt met hand en tand verdedigen.’
Geef je ook nazorg aan Bekende Vlamingen?
S.V.P.: ‘We bieden hun hetzelfde aan, maar ze gaan er niet altijd op in. Voor niet-bekende kandidaten is op tv komen erg nieuw en spannend, voor bekende Vlamingen niet zo. Soms zijn ze het zelfs al gewend om in een online storm te belanden. Maar ook BV’s blijven mensen. Ook zij kunnen crashen en hebben recht op zorg. Ze vragen me nadien wel eens of ze in begeleiding kunnen komen. Met een bekend gezicht is het soms een hele zoektocht om een therapeut te vinden die jouw wereld begrijpt.’
Zijn er programma’s waaraan jullie weigeren mee te werken?
Sarah Van Pelt: ‘Wij doen niet mee aan trash tv, omdat we ten goede van de deelnemers willen werken. Het klopt niet als we eerst potten moeten breken om ze nadien weer te lijmen. We willen geen mensen selecteren op kwetsbaarheid en vervolgens verraden. Soms worden we er achteraf bij gehaald, als alles ontploft is. Dan doen we aan crisisopvang.’
Negeren productiehuizen jouw code rood wel eens in de hoop op spectaculaire beelden?
S.V.P.: ‘Dat niet, maar soms wordt er wel gezegd dat ze een persoon toch heel interessant vinden, dat het vonken kan geven. Wij gaan dan met hen in dialoog en luisteren naar hun argumenten. In principe kunnen ze altijd beslissen om iemand toch mee te laten doen. In d at geval zoeken we s amen n aar manieren waarop dat verantwoord blijft. Wij willen die kandidaat extra kunnen ondersteunen, dicht bij zichzelf houden en stimuleren om op tijd stop te zeggen. Maar we willen ook de tv-makers tot voorzichtigheid aansporen. In onze job moeten wij veel neuzen in dezelfde richting krijgen. De deelnemer wil er iets uithalen voor zichzelf. Het productiehuis wil kijkcijfers en een mooi verhaal brengen. Maar dat verhaal is niet per se hetzelfde als datgene wat de kandidaat wil. Wij staan daar zo’n beetje tussen, met veel zorg voor de kandidaat. Al die neuzen in dezelfde richting krijgen is een evenwichtsoefening. Vaak is er ook een spanningsveld.’
Als twintiger liep ik stage bij een productiehuis, waar ik hoorde dat iemand opzettelijk aan het huilen moest worden gemaakt, waarop ze zouden inzoomen op de tranen.
S.V.P.: ‘Aan zo’n p rogramma zou i k niet willen meewerken. Er moet zorgzaamheid zijn en het moet écht zijn. Kwetsbaarheid mag getoond worden, maar niet uitgelokt en al zeker niet uitgebuit. Programmamakers gaan op zoek naar authenticiteit, want dat raakt. Als het te fake is, komt het niet binnen bij de kijker. Neem Boer zoekt vrouw. Dat gaat over echte emoties. De date wordt gepland, bepaalde zaken worden gestuurd, maar wat er dan gebeurt, is diepmenselijk.’
Waarom kijken we zo graag naar andere, echte mensen, denk je?
Sarah Van Pelt: ‘Schuilt er geen voyeur in ons allemaal? Ik denk dat we vooral de vergelijking maken: hoe is die ander, waarin verschillen we en wat hebben we gemeen? Reality is altijd een spiegel. Je kunt enorm getriggerd worden en je afvragen wat je in de ander veroordeelt, omdat je het jezelf niet gunt.’
Kijk jij ook naar reality waaraan je niet hebt meegewerkt? Vind je soms dat ze bepaalde mensen niet hadden mogen weerhouden?
S.V.P.: ‘Ik kijk niet veel tv, maar ik vind het wel heel leuk om de programma’s te zien waaraan “mijn mensen” hebben meegedaan. De begeleiding loopt dan ook nog. Maar wat die andere programma’s betreft: vaak is daar gewoon geen psycholoog bij betrokken. Of het productiehuis dacht dat ze het zelf wel konden inschatten. Een beetje huis-tuin-en-keuken-psychologie werkt tot op zekere hoogte, maar je geraakt niet bij de diepere lagen, omdat je niet weet wát je moet bevragen.’
In De Mol is een van jouw mensen gecrasht. Hoe kijk je daarop terug?
S.V.P.: ‘Ik heb veel respect voor iemand die in zo’n extreem programma, dat zoveel druk op de deelnemers legt, de moed vindt om aan te geven dat het niet meer gaat.’
In de montage kan er een ander beeld van iemand worden geschetst dan hoe hij werkelijk is. Soms voelen mensen zich geframed.
Sarah Van Pelt: ‘Tv is per definitie een vervorming. Vele uren materiaal worden samengebald. Dan is het onmogelijk om de nuances mee te geven die iemand in het echte leven laat zien. Als kandidaat zul je jezelf nooit helemaal herkennen. Maar hoe tv-makers daarmee omgaan, is natuurlijk belangrijk. Transparantie is key: als kandidaat hoor je op voorhand te weten wat de bedoeling is van het programma. Voelt een deelnemer zich gemanipuleerd, dan maken wij dat bespreekbaar bij het productiehuis. Ja, zij betalen onze rekening, maar wij zijn een onafhankelijke stem. Voor ons draait het altijd om het erkennen van de gevoelens van de deelnemer.’
Reality-tv wordt als guilty pleasure gezien. Beseffen we te weinig dat de deelnemers ook maar mensen zijn?
S.V.P.: ‘Het zegt iets over onze samenleving als m ensen z ich m assaal o p anderen beginnen af te reageren. Dat is een manier om emoties te reguleren. Het toont dat deze prestatiemaatschappij te veel druk op ons uitoefent. Er is zo veel dat er niet mag zijn. Veel mensen voelen zich onzeker en machteloos. Daardoor verharden ze. Het oordeel van anderen wordt hun eigen oordeel. Maar we hebben elkaar nodig. We hebben het nodig om elkaar in de diepte te ontmoeten en elkaars intense emoties, zoals verdriet, boosheid en angst, er gewoon te laten zijn. Die verbinding is zo heilzaam. Misschien komen mensen daar gaandeweg achter, door te ontdekken dat het uitlachen en online bashen van anderen hen uiteindelijk toch niet gelukkig maakt?’
Bio:
- Sarah Van Pelt werd geboren op 5 december 1980 als dochter van twee psychologen. Ze studeerde licentiaat Psychologie aan de KUL (2004), behaalde daar haar master of Family and Sexuality Studies (2006) en volgde vier jaar lang een postgraduaat psychotherapie in de Interactionele Vormgeving aan de Educatieve Academie. Nadien verdiepte ze zich in intimiteitscoördinatie bij het CFA. Sarah heeft een eigen praktijk als psycholoog-psychotherapeut.
- In 2015 richtte Sarah Van Pelt samen met collega Joris Bruyninckx Psychoproductions op, dat zich achter de schermen inzet voor de selectie, begeleiding en opvolging van personen of groepen bij mediaproducties. Daarnaast zet ze zich ook in voor intimiteitscoördinatie en biedt ze coaching en therapie aan voor bekende Vlamingen. Ze leert hen omgaan met prestatiedruk, hun grenzen te bewaken en authentiek te communiceren. In therapie kunnen zij ook meer persoonlijke thema’s uitdiepen.
- Ze is tevens on-screenexpert. Zo was Sarah Van Pelt te zien in Kalm Waes en Junior Planckaert, waar ze de mentale gezondheid van beide heren bewaakte. Ze werkte onder andere achter de schermen van De Mol, Big Brother, Boer zoekt vrouw, Gestrand op Honeymoon Island en Bake Off Vlaanderen.
www.terra-peut.be
www.psychoproductions.be
Interview: Fleur van Groningen – Foto: Joris Bruyninckx
